Nu al de maandsom aan regen, waardoor deze plotselinge omslag?
Het regent dat het giet in mijn woonplaats. Nu al dagen achter elkaar zie ik dikke regenwolken, waterplassen, en mensen met paraplu’s als ik uit het raam kijk. Het verbaast me dan ook niet dat mijn regio tot één van de natste plaatsen van deze maand behoort. Het heeft in amper drie weken tijd meer geregend dan gemiddeld in de maand september valt. Gelukkig heeft alles in de meteorologie een oorzaak, zo ook deze regenperiode.De bel barstte
Dat de meteorologische herfst begint op 1 september is nu wel duidelijk. De stabiliteit in het weer is sinds de maandwisseling ver te zoeken en er bewegen talloze regen- en onweersbuien over het land. De zuidwestenwind heeft het stokje overgenomen met als resultaat dat het minder warm en onstuimiger weer is. Daarbij moet wel gezegd worden dat de regionale verschillen groot zijn en het in het zuidwesten juist een karige neerslagsom wordt waargenomen.
Dat dit kon gebeuren, heeft te maken met de positie van de straalstroom en de drukgebieden die daarin meegevoerd worden. Afhankelijk van drukverschillen in de atmosfeer waait de westenwind met een krachtige of milde intensiteit in West-Europa. Dit wordt beschreven door de NAO-index.
De NAO wattes?
De NAO, voluit de Noord-Atlantische Oscillatie, beschrijft het drukverschil tussen de Azoren en IJsland. Doorgaans vinden we hogedruk bij de Azoren (Azorenhoog) en lagedruk bij IJsland (IJslandlaag), maar de sterkte en locatie van deze drukgebieden kan verschillen. Hoe deze drukgebieden dan tot elkaar verhouden, wordt door middel van een berekening omgezet naar een (genormaliseerde*) index die positief of negatief is.
De NAO-index wisselt periodiek, maar zonder een bepaald interval, tussen de positieve en negatieve fasen. Beide fasen hebben eigen weerpatronen door hoe de westenwind tot uitdrukking komt. Bij een positieve NAO-index is het drukverschil groter dan normaal en zijn de westenwinden sterk. Bij een negatieve NAO-index is het drukverschil kleiner dan normaal en worden de westenwinden verstoord. Naast deze eigenschappen is ook de locatie van de drukgebieden van belang voor een volledig beeld van het effect op het weer.
*Het normaliseren van de NAO-index betekent dat het drukverschil wordt omgerekend naar een standaard getal, zodat makkelijk te zien is of het verschil groter of kleiner is dan normaal.
De NAO index van de afgelopen 90 dagen. In het rood de positieve fasen, blauw de negatieve. Bron: weather.plus
Negatieve index, maar ongunstige positie
Sinds het einde van augustus is de NAO-index negatief, wat naar aanleiding van de uitleg in de vorige alinea zou passen bij een zwakkere westenwind, terwijl ik eerder de aanwezigheid van deze wind beschreef. De straalstroom is de laatste tijd inderdaad wat meanderend, maar maakt per toeval vaak een bocht naar het noorden ter hoogte van Nederland. Dit betekent dat de zuidwestenwind wordt aangedreven en vochtige, koelere lucht vanaf de Noordzee naar Nederland komt.
De luchtdruk bij IJsland is niet enorm laag en hogedruk bij de Azoren ligt op grote afstand van Europa. Hierdoor stromen lagedrukgebieden, afkomstig van de Noord-Atlantische Oceaan, op een vrij zuidelijke lijn naar West-Europa. Dat veroorzaakt in Nederland wisselvallig weer omdat fronten en storingen dichtbij komen.
Afnemende zonkracht is een trigger
Dat de NAO-index kortgeleden wisselde van de positieve fase naar de negatieve fase heeft geen één duidelijke oorzaak en komt waarschijnlijk door een combinatie van factoren. Naarmate de zomer overgaat in herfst, verandert de inkomende zonnestraling, waardoor land en zeewater anders opwarmen of afkoelen. Het temperatuurverschil tussen zee en land kan de luchtdrukpatronen beïnvloeden en daarmee het samenspel tussen het Azorenhoog en IJslandlaag veranderen. Ook kunnen blokkades ontstaan wanneer hogedrukgebieden voor langere tijd op één plaats blijven hangen. Zo wordt de typische westcirculatie (en drukverdeling) verstoord en kan het leiden tot een negatieve fase.
