Droogte in Europa: omgekeerde patronen
Hardnekkige weerpatronen houden Europa steeds maar weer in zijn greep en dat leidt tot grote verschillen op het continent. Terwijl het in het noordwesten vaak droog is, krijgt het zuiden nauwelijks verlichting van de neerslaggebieden. Het resultaat is een droogtekaart die vrijwel tegengesteld is aan die van vorig jaar. In 2024 was het juist Noordwest-Europa die te maken kreeg met een zeer nat voorjaar. De lente is het droogste seizoen van het jaar, maar het wordt nu wel uitvergroot.Verschillen april 2024 en 2025
Vorig jaar viel in april veel regen in Nederland. Het was de tweede natste aprilmaand sinds het begin van de metingen. Het was toen natter dan gemiddeld in grote delen van Noordwest-, Centraal- en Noordoost-Europa. Daarentegen was het in Zuid-Europa, waaronder het Middellandse Zeegebied en de Balkanlanden, een stuk droger dan normaal. In april dit jaar zag het er heel anders uit: droger dan normaal in het noorden en oosten, maar natter dan normaal rond de Middellandse Zee. Dit contrast is terug te zien in de kaart van droogtecondities.
Monitoren van droogte
De droogteconditie wordt aangegeven door de gecombineerde droogte-indicator, waar de niveaus ‘watch’ (waakzaamheid’), ‘warning’ (waarschuwing) en ‘alert’ (alarm) staan voor de ernst van de droogte. Op de kaart van de situatie eind april dit jaar is te zien dat grote delen in Noordwest- en Centraal-Europa op een waakzaam niveau staan vanwege een aanhoudend neerslagtekort. Nederland is één van die landen, met zelfs een waarschuwing voor de kustgebieden. Het neerslagtekort loopt daar inmiddels op tot 80 mm, te vergelijken met de droogte van recordjaar 1976.
Tegengestelde droogtecondities in Europa voor april 2024 (rechts) en 2025 (links). Bron: Joint Research Centre
In landen als Spanje en Italië is het normaal gesproken relatief droog in het voorjaar. De droogteconditie ziet er daar nu heel anders uit, met maar weinig waarschuwingen ten opzichte van vorig jaar. In die gebieden biedt de gevallen neerslag verlichting van de langdurige droogte die er eerder heerste. Watervoorraden worden eindelijk weer aangevuld, nadat vorig jaar in Spanje waterlimieten werden ingesteld vanwege het neerslagtekort.
Zwakke straalstroom
Het is dus een vrij omgekeerde situatie. Waar het eerst nat was, is het nu uitzonderlijk droog en andersom. Aan de bron van deze verschillen staat de straalstroom. Dit is een band van zeer sterke winden op ongeveer 10 kilometer hoogte die vormt door temperatuurverschillen tussen hoge en lage breedtegraden. De temperatuurverschillen beïnvloeden hoe sterk de wind is en hoe veel de straalstroom meandert. In de bochten van de straalstroom ontstaan hoge- en lagedrukgebieden, welke bepalend zijn voor het Europese weer.
De afgelopen tijd is de stroming vaak zwak geweest en is de straalstroom gaan meanderen. Dit leidde in maart al tot grote verschillen in neerslag binnen Europa, maar het patroon houdt stug aan. Een zwakke stroming geeft geblokkeerde weersituaties zoals aanhoudende droogte of een continue aanvoer van depressiesystemen met neerslag. De laatste tijd neemt de straalstroom vaak een dusdanige positie aan dat hogedrukgebieden ten noorden of noordwesten van West-Europa liggen en daar standvastig blijven hangen.
Steeds die noordenwind
Met de juiste positie van drukgebieden vormt in Nederland een noordenwind en kan koude, droge poollucht verder zuidwaarts reiken. Wanneer hogedruk verder naar het oosten opschuift, draait de wind naar de oosthoek en wordt gelijk warmere lucht aangevoerd. Een voorbeeld hiervan doet zich deze week voor. Hogedruk bevond zich aan het begin van de week boven het Verenigd Koninkrijk. Aan de rechterkant van dit drukgebied beweegt de lucht van het noordoosten naar het zuidwesten, precies over Nederland. Dit bleef een paar dagen zo, maar vrijdag begon het drukgebied langzaam naar het oosten te bewegen. Dit resulteert in een oostenwind gedurende ten minste het weekend en dat levert een paar zeer zonnige en warme dagen op.
Einde nog niet in zicht
De komende week zal het nog steeds droog zijn in delen van Noordwest-Europa en nat in Zuid-Europa. Op de kaart van de neerslagsom is een ‘neerslag-gat’ te zien precies boven Nederland en Duitsland. En dat terwijl in delen van Spanje, Frankrijk en Italië de komende week tot aan 100 mm neerslag verwacht wordt. Kijken we verder vooruit dan lijkt het nog extremer; pas in de laatste 10 dagen van mei valt weer een beetje neerslag in ons land. Ondertussen lopen neerslagsommen in het Middellandse Zeegebied op tot richting de 150 mm.
Het 'neerslaggat' van Nederland op de kaart voor neerslagsommen in Europa van 9 tot en met 15 mei. Bron: Wetterzentrale / ECMWF
