Arctic Snow School in Iqaluktuuttiaq (Cambridge Bay): onvergetelijke veldwerkervaring in Arctisch Canada

Dit artikel is een vertaling van de originele versie die hier te vinden is. Hier zijn ook meer foto's te vinden.

Afgelopen januari meldde ik me aan voor de Arctic Snow School, enthousiast over de geweldige kans om meer te leren over sneeuw en het Canadese Arctisch gebied. Een bezoek aan Iqaluktuuttiaq en het ontmoeten van de lokale Inuit bevolking leek me een unieke kans. Wanneer krijg je anders de kans om zo'n unieke en afgelegen plek te bezoeken? Daarbij was het een fantastische mogelijkheid om mijn netwerk uit te breiden en in contact te komen met anderen die net zo geïnteresseerd zijn in sneeuw en aangrenzende vakgebieden als ik.

Aangezien sneeuw niet direct gerelateerd is aan mijn vakgebied - als meteoroloog ben ik erg gefascineerd door sneeuw en het speelt het zeker een belangrijke rol in het weer en klimaat, maar ik studeer geen sneeuwwetenschappen - verwachtte ik niet toegelaten te worden. Toch waagde ik de gok: niet geschoten is altijd mis.

Op 25 januari ontving ik met grote blijdschap het resultaat van mijn aanmelding. Ik was geselecteerd! Zoals later bleek, zochten de organisatoren van de sneeuwschool juíst naar deelnemers uit andere, aanliggende vakgebieden. Studenten met verschillende achtergronden en studierichtingen (van ecologie tot rain-on-snow events en van zee-ijs tot atmosferische rivieren) kwamen samen met één gedeelde interesse en passie: sneeuw.

Cambridge Bay ligt ver in het noorden van Canada. Bron: google maps.

Een klimaattabel van Cambridge Bay. Meer over het barre klimaat hier.

Een reis van 60 uur

Het vertrek naar Cambridge Bay vond plaats vanuit Yellowknife op zaterdag 1 april. Aangezien Yellowknife een luchthaven is die relatief moeilijk te bereiken is, vertrok ik al op donderdag 30 maart vanuit mijn woonplaats Helsinki. Via Frankfurt kwam ik terecht in Toronto, waar ik een overnachting had. De volgende dag reisde ik door naar Vancouver en van daaruit ging ik verder naar Yellowknife, waar ik ook weer een nacht in een hotel verbleef. Op het vliegveld van Vancouver ontmoette ik de eerste andere participanten van de Arctic Snow School.

Ook bij vertrek in Helsinki was het koud.

Dalende temperaturen gedurende de reis

Mijn reis begon op een opvallend koude ochtend in Helsinki. De temperatuur zakte op het weerstation van de luchthaven van Helsinki-Vantaa tot -15,2°C, wat abnormaal koud is voor eind maart - een voorbode van wat me te wachten stond. In Toronto en Vancouver was het logischerwijs veel warmer, maar daar bracht ik niet veel tijd buiten door. Toen we vrijdagavond in Yellowknife aankwamen, kregen we een eerste kennismaking met arctische (gevoels)temperaturen. Bij aankomst op het vliegveld gaf de thermometer -17°C aan. Een zeer sterke wind zorgde ervoor dat de gevoelstemperatuur veel lager lag. Deze lage temperatuur stelde echter nog steeds niet veel voor in vergelijking met wat ons te wachten stond.

Aankomst op het vliegveld van het koude Yellowknife.

Aankomst in Cambridge Bay!

De volgende ochtend, na een lange wachttijd op de luchthaven van Yellowknife, vertrokken we naar Iqaluktuuttiaq. Tijdens onze wachttijd op het vliegveld, kregen we de kans om deelnemers van de Arctic Snow School die later aan waren gekomen in Yellowknife te leren kennen.

Bij aankomst was ik behoorlijk onder de indruk van het uitzicht. Ik zat al een tijdje uit het raam van het kleine vliegtuig te kijken. Terwijl ik dat deed, vroeg ik me af of hetgeen ik zag de grond was, of iets anders. Het leek alsof we constant tegen een dunne laag witte wolken of mist aankeken. Echter, toen het vliegtuig langzaam begon te dalen, begonnen steeds meer mensen te discussiëren: 'is dit gewoon bewolking, of kijken we eigenlijk naar de toendra?' De enigszins vuile vliegtuigraampjes hielpen niet mee.

Toen we op het punt stonden te landen, werd duidelijk dat we de hele tijd al naar de toendra aan het staren waren. De witte sneeuwbedekking was zo egaal, dat het op een wolkendek leek, vooral ook vanwege de vieze vliegtuigraampjes en een lichte nevel die aanwezig was boven de grond. Het was iets wat ik nog nooit eerder had gezien. In elke richting waar je keek, was het oppervlak wit. Het leek wel een noordpoolscène uit een National Geographic-documentaire.

Bij aankomst bedroeg de temperatuur ongeveer -26°C, voor mij direct de laagste temperatuur die ik ooit heb meegemaakt. Vanaf het vliegveld werden we naar de supermarkt gereden, waar we wat boodschappen deden voor onze lunch en ontbijt. Daarna werden we naar onze appartementen gebracht, waar we de week met onze studiegenoten verbleven. Het landschap was buitengewoon. Sneeuw en ijs waren overal om ons heen. Zodra je naar buiten stapte, voelde je je wimpers en neusharen vrijwel direct bevriezen. Poolsneeuw, sneeuw die valt terwijl de lucht helder is, kwam elke dag voor.

Bijna dagelijks konden we de 'sundogs', in het Nederlands ook wel bekend als 'bijzon' bewonderen. Het haloverschijnsel wordt veroorzaakt door de ijskristallen in de lucht.

Poolsneeuw kwam elke dag naar beneden dwarellen. Kleine, glinsterende vlokjes, maar in grote aantallen! En dat uit een strakblauwe hemel...

Nadat we wat tijd hadden gehad om onze spullen naar onze kamer te brengen en uit te pakken, kwamen we voor het eerst samen in CHARS. We bespraken het plan van de week en we hadden een gesprek over wat sneeuw voor ons betekent. Voor veel van de studenten, was sneeuw slechts een bron van plezier. We leerden echter dat voor de lokale bevolking, sneeuw een eerste levensbehoefte is. De manier waarop zij leven is zonder sneeuw niet mogelijk.

Het uitzicht vanuit ons klaslokaal in chars.

Het begin van de Arctic Snow School

Op zondag ging de Arctic Snow School écht van start. We deden de eerste 'snowpits' - het graven van een gat in de sneeuw, waardoor je de lagen en kenmerken van het sneeuwdek kan bestuderen - iets wat we de rest van de week zouden blijven doen. Ook werden de eerste colleges gegeven, waarbij elke docent iets presenteerde over zijn specifieke onderzoek met betrekking tot sneeuw. Alle studenten gaven op deze dag ook een korte presentatie van twee minuten, zodat we meer te weten konden komen over elkaars studiegebieden - een geweldige manier om te ontdekken hoe we van elkaar konden leren. En van elkaar leren is precies wat we die week hebben gedaan.

Persoonlijk heb ik meermaals boeiende gesprekken met mijn medestudenten gehad, waarbij ik veel heb geleerd over verschillende vakgebieden die grenzen aan sneeuw en meteorologie. Als enige meteorologiestudent kreeg ik de verantwoordelijkheid om de verschillende groepen te begeleiden bij het maken en presenteren van hun eigen weersverwachtingen voordat we 's ochtends het veld in gingen.

CHARS, het Canadian High Arctic Research Station bij zonsondergang.

Een eerste wandeling om de omgeving te verkennen.

Cambridge Bay, of Iqaluktuuttiaq, bij zonsondergang.

Veldwerk in extreme omstandigheden

Naarmate de week vorderde, nam de hoeveelheid veldwerk toe, terwijl we tussendoor ook nog colleges hadden. We leerden welke variabelen van belang zijn sneeuw om te analyseren, en hoe we die variabelen konden meten met behulp van verschillende instrumenten. We voerden metingen uit met betrekking tot albedo, temperatuur, dichtheid, (thermische) geleidbaarheid en meer. We keken naar de verschillende sneeuwlagen en hun kristallen, om erachter te komen wat voor soort lagen zich in het sneeuwdek gevormd hadden en hoe die lagen tot stand zijn gekomen. We onderzochten het sneeuwdek op verschillende locaties: op vlaktes, op de top van een heuvel en op het zee-ijs.

Een radiometer die elektromagnetische straling van het oppervlak meet.

Een snowpit op het zee-ijs.

De omstandigheden tijdens ons veldwerk waren extreem. De eerste helft van de week daalde de temperatuur elke ochtend ruim onder de -30°C, met -33°C als laagste temperatuur van de week. Dit was voor mij persoonlijk uiteraard ook een record. Onder invloed van de zon steeg de temperatuur elke dag tot een maximum van ongeveer -26°C. Onze weerapps gaven aan dat de gevoelstemperatuur op verschillende momenten rond, en zelfs iets onder, -40°C lag. Als gevolg van de kou waren aan het einde van het veldwerk grote delen van ons gezicht bedekt met ijs.

Klompen ijs aan de wenkbrauwen, wimpers en soms zelfs op het voorhoofd.

Dankzij de warme kleding die we ontvingen van de organisatie van de Arctic Snow School, hadden we het niet al te koud. Iedereen leek ook wel enige ervaring te hebben met werken in de kou, hoewel het voor de meesten van ons wél de meest extreme omstandigheden waren waarin we ooit gewerkt hadden. Ondanks de extreme temperaturen hadden we erg veel geluk met het weer. Bijna elke dag was de lucht zo goed als helder. De wind was duidelijk aanwezig, maar niet al te sterk. In de loop van de week stegen de temperaturen iets, terwijl de wind aantrok. Hierdoor waren de omstandigheden op de laatste veldwerkdag het guurst, ondanks de fractie hogere temperaturen.

De interessantste lessen van de Arctic Snow School

Ik heb veel geleerd tijdens de Arctic Snow School, veel te veel om op te noemen of om me zelfs te kunnen herinneren, maar enkele van de belangrijkste, meest opvallende en interessantste dingen zijn:

• Begrijpen hoe het Arctisch sneeuwdek is opgebouwd. Uit welke lagen bestaat dit sneeuwdek over het algemeen en hoe verschilt dit van sneeuwlagen in andere (voornamelijk Alpine) gebieden?
• Wat de ijskristallen in die sneeuwlagen je kunnen vertellen over de processen die deze sneeuwlaag tot stand hebben gebracht en getransformeerd;
• Het besef dat het onderste deel van de sneeuwlaag meestal NIET de grootste dichtheid heeft, vanwege een flux van waterdamp van de onderkant van de sneeuwlaag naar hogere delen, wat betekent dat massa onderin de sneeuwlaag verdwijnt om hoger in de sneeuwlaag weer afgezet te worden;
• Hoe eigenschappen van het sneeuwdek verschillen boven land en boven zee-ijs;
• Hoe dieren, zoals lemmingen (kleine knaagdieren die in het Arctisch gebied leven), worden beïnvloed door de sneeuwlaag en hoe zij op hun beurt de sneeuwlaag beïnvloeden, en hoe dit zelfs invloed heeft op de thermische geleidbaarheid van de sneeuw;
• Hoe de lokale bevolking de verschillende lagen in het sneeuwdek kan onderscheiden door het geluid dat je hoort als je eroverheen loopt, en welke lagen het beste zijn voor het bouwen van een iglo.

Culturele activiteiten

Naast het veldwerk, waren ook culturele activiteiten onderdeel van de Snow School. Zo bezochten we het cultureel centrum in Iqaluktuuttiaq. Hier kregen we een rondleiding, waarbij we veel leerden over de geschiedenis van de Inuit-bevolking en hun levensstijl. We dineerden ook twee keer in het stadje, waar we muskusosburgers en vis geserveerd kregen, beide traditionele gerechten onder de Inuit-bevolking.

Naast het leren over de levenstijl en geschiedenis van de Inuits, werd ons ook uitgelegd hoe we op de juiste manier met de lokale bevolking moeten samenwerken als we wetenschappelijk onderzoek willen doen in het hoge noorden. Helaas hebben onderzoekers in het verleden gebruik gemaakt van de lokale kennis en bevolking, zonder dat de lokale bevolking daarvan profiteerde of daar erkenning voor kreeg. Eén van de doelen van deze Arctic Snow School was om die samenwerking te verbeteren en te leren hoe we de lokale bevolking beter bij onderzoek kunnen betrekken.

Ikzelf had ook het genoegen om een aantal persoonlijke gesprekken te voeren met de lokale bewoners. De hoeveelheid kennis die zij bezitten is indrukwekkend. Als meteoroloog vond ik het vooral fascinerend om te horen hoe ze het weer konden voorspellen op basis van wolkenpatronen, en hoe nauw hun inzichten aansluiten bij onze moderne meteorologische theorie. Het leren over de manieren waarop ze iglo's bouwen en jagen vergrootte mijn begrip van hun cultuur.

Een extra dag Arctic Snow School

Tijdens de laatste dagen van de sneeuwschool moesten we een klein groepsproject organiseren. We kozen welke variabelen we wilden meten en we moesten een geschikte begeleider vinden. Na het verzamelen van de resultaten, bereidden we een presentatie voor.

Op zaterdag presenteerde elke groep hun werk. We zouden zaterdagochtend klaar zijn met de presentaties, om 's middags weer terug te vliegen naar Yellowknife. Het weer sloeg voor die tijd echter om. Op zaterdag joeg de sneeuw over de velden en langs de gebouwen. Het sneeuwde af en toe stevig door en de sneeuwval ging gepaard met veel wind. Daardoor was het zicht beperkt en kon het vliegtuig dat ons op zou pikken niet landen in Cambridge Bay.

Dit betekende dat we niet op zaterdag, maar op zondag rond het middaguur aan zouden komen in Yellowknife. Voor velen van ons had dit tot gevolg dat we onze vluchten om moesten boeken.

De sneeuwstorm vormde een belemmering voor de terugvlucht op zaterdag.

Dus maakten we maar van de tijd gebruik om een iglo te bouwen - mede dankzij tips van de locals, uiteraard!

Aangezien er tot dinsdag geen betaalbare vluchtopties waren, moest ik persoonlijk twee dagen extra in Yellowknife doorbrengen op de terugweg.

Yellowknife ontdekken en terug naar Helsinki

Op zondag waren veel deelnemers en medewerkers van de Arctic Snow School in Yellowknife, dus gingen we met z'n allen uit eten en vervolgens naar de kroeg. Zo leerden we elkaar nog wat beter kennen. In de late avond kregen we de kans om wat zwak noorderlicht te bewonderen vanuit de stad.

Een groene gloed van het noorderlicht, netaan te zien vanuit de stad.

De meeste mensen vervolgden hun reis naar huis op maandag. Een paar van ons, waaronder ik dus, bleven echter nog een dag in Yellowknife. Eén van de studenten, Alicia Pouw, woont toevallig in Yellowknife, en bood aan om ons de stad en de omgeving te laten zien. Omdat het mijn eerste keer in Canada was, was het leuk om rond te rijden en wat meer van het land te zien. Voor het eerst in mijn leven zag ik ijswegen. Het ijs was nog altijd dik genoeg om overheen te rijden met auto's.

Rechts is een weg te zien. Dit is staand op het ijs op een meer.

Na een laatste diner op maandag, vervolgden de laatsten van ons hun reis naar huis op dinsdag. Na een lange reis van ongeveer 40 uur kwam ik woensdag in de late namiddag weer in Helsinki aan. Met 14 graden en zonneschijn hing de lente in de lucht.

Dankwoord

Ik wil graag mijn waardering uitspreken aan de organisatie van de Arctic Snow School voor het mogelijk maken van dit ongelooflijke evenement. Ik ben dankbaar voor de ervaringen die we hebben opgedaan en de dingen die we hebben geleerd. Ik ben dankbaar voor de kans om zo'n unieke plek te bezoeken en ik ben dankbaar voor alle interessante colleges en inzichten die de verschillende experts geboden hebben. Ik bedank het Canadian High Arctic Research Station voor de gastvrije ontvangst. Ook wil ik de lokale bewoners die aan dit evenement deelnamen bedanken; ik waardeer de inzichten en ervaringen die ze gedeeld hebben, zowel die van henzelf als die van hun ouderen. Ik ben dankbaar voor de groepsdiscussies en persoonlijke gesprekken die ik met hen had. Tenslotte wil ik mijn medestudenten bedanken! Ook van jullie heb ik veel geleerd. Bedankt voor deze zeer leuke en interessante ervaring. Ik ben ervan overtuigd dat we contact zullen houden

Media-aandacht

Journaliste Meral Jamal volgde de activiteiten van de Arctic Snow School op de voet, wat mede de oorzaak was van de grote hoeveelheid media-aandacht die het evenement ontving. Bekijk dit artikel van Canadian Geographic dat vóór de Arctic Snow School is gepubliceerd, dit artikel van Al Jazeera en dit stuk van OneGreenPlanet.

Verschil tussen Arctisch Canada en Spitsbergen

De Arctic Snow School was niet mijn eerste veldwerk in het Arctische gebied. Het was echter wel mijn eerste keer in Arctisch Canada. Eerder heb ik veldwerk verricht op Spitsbergen, als onderdeel van study exchange aan de University Center in Svalbard, beter bekend als UNIS (zie bijvoorbeeld hier). Wat betreft landschap is dit deel van de Canadese Arctische heel anders dan Spitsbergen. Spitsbergen heeft wellicht een ruiger en indrukwekkender terrein dan Iqaluktuuttiaq. Cambridge Bay is echter moeilijker te bereiken en daardoor nog geïsoleerder dan Spitsbergen. Ook zijn de temperaturen extremer (veel lager) in Iqaluktuuttiaq dan in Spitsbergen. Over de gehele linie is het lastig om te zeggen welke regio extremer is, maar vanwege de afgelegen ligging en de extreem lage temperaturen beschouw ik (dit deel van) Arctisch Canada als 'next level' in vergelijking met Spitsbergen. Zoals vermeld in het artikel, ervoer ik tijdens de Arctic Snow School de laagste temperatuur ooit in mijn leven tot nu toe: -33°C! Het was een onvergetelijke ervaring.