Wetenschappelijke cruise op het magische Spitsbergen

Ik heb een bepaalde voorliefde voor Spitsbergen. In 2018 studeerde ik er al een keer, toen vanaf augustus tot december. Als onderdeel van mijn bachelorprogramma in Wageningen kon ik voor een semester op exchange. Destijds volgde ik de vakken Polar Meteorology en Polar Ocean Climate. Oftewel: polaire meteorologie en oceanografie. Ik kwam aan tijdens de middernachtzon, en vertrok in de poolnacht. Sindsdien heeft Spitsbergen mijn hart veroverd. Na de bijzondere ervaringen die ik er heb opgedaan, ben ik nog twee keer teruggekomen als toerist: in de zomer van 2019 en gedurende de afgelopen lente. De extremen van het Arctische eiland vervelen nooit en de herinneringen die ik heb opgedaan zal ik nooit vergeten.

Nu kreeg ik opnieuw de kans om op Spitsbergen te studeren, ditmaal voor een half semester. Een zogenaamde 'intensive course', een korter, maar intensiever mastervak. Het vak Air-Ice-Sea Interactions 2 begon op maandag 24 oktober. De dagen daarvoor benutte ik om de toerist uit te hangen en, samen met mijn moeder die op visite was en mijn vriendin die ook voor onderzoek op Spitsbergen was, activiteiten te doen: een boottocht naar de imposante Nordenskiöldbreen (gletsjer), een quad-tour en een tocht op een hondenslee - met wieltjes, want noemenswaardige sneeuw lag er ondanks de kou nog niet.

Hieronder mijn foto's van de toeristische activiteiten. Nordenskiöldbreen, een Quad-tour, Arctische Zeerook en meer.

De week erna begon dan het vak. Het was een vrij koude periode eind oktober - zelfs voor Spitsbergse standaarden lag de temperatuur aan de lage kant voor de tijd van het jaar. Op z'n laagst doken de temperaturen zelfs richting de -15 graden. Het vak begon, zoals gebruikelijk is, met veiligheidscursus. Hierbij leer je hoe eerste hulp te verlenen, wat te doen bij onderkoeling (en vooral: hoe je dat voorkomt) en tenslotte: wat te doen bij een ontmoeting met een ijsbeer. Een onderdeel van dit laatste onderwerp was schietcursus: als er echt geen andere optie meer is, moet je je met een vuurwapen kunnen verdedigen. Terwijl veel, maar kleine sneeuwvlokjes naar beneden dwarrelden, probeerden wij zo nauwkeurig mogelijk te schieten op de gestelde doelen. Tussen het schieten door liepen we naar de doelen om onze resultaten te bekijken. De imposante knallen van de wapens maakten plaats voor een imposante, ontwapenende stilte.

Wetenschappelijke cruise

Na de eerste week van veiligheidstraining en colleges, vertrokken we op een wetenschappelijke cruise. Tijdens deze boottocht, die van maandag tot en met zaterdagavond duurde, bezochten we Isfjorden en al haar zijfjorden. We deden vooral CTD-metingen (Conductivity, Temperature, Depth), een apparaat die de geleidbaarheid (om vervolgens het zoutgehalte te bepalen), temperatuur en de druk (om de diepte te herleiden) van het water meet. We werkten in shifts, dag- en nacht shifts. Op sommige plekken waren de fjorden te ondiep voor het indrukwekkend grote 'Polarsyssel' schip. Om toch metingen te doen, gingen we met een kleinere boot op pad en deden we handmatige CTD-metingen met een kleiner apparaat.

Hieronder een aantal foto's van de cruise, inclusief de apparaten die we gebruikten en het zee-ijs.

De cruise op zich was al een hele ervaring. Waardevol ook voor de studenten - waarvan velen praktisch wetenschappers in opleiding zijn. Het doen van de metingen, het maken van de planning - waarbij de studenten de grootste verantwoordelijkheid hadden, en simpelweg de algemene gang van zaken en structuur op het schip. Tenslotte hielden de studenten aan het begin en eind van de dag ook briefings, zowel om de weersverwachting te bespreken, maar ook om de (eventueel aangepaste) planning en eerste meetresultaten te delen.

Buiten deze studie- en opleidingsgerelateerde ervaringen, was er soms ook nog een beetje tijd voor het bewonderen van de omgeving. Tijdens onze cruise zagen we op een gegeven moment sterk noorderlicht, maar het was toch moeilijk waar te nemen met het blote oog, omdat op het dek van het schip veel sterke lichten schenen. Gezien het wederzijdse respect tussen de hardwerkende crew en onze groep die de regels van die crew strikt in acht namen, reageerde de crew positief op ons verzoek om de lichten tijdelijk uit te doen. Sinds we toch onderweg waren naar de volgende meetplek en dus even geen andere werkzaamheden hadden, konden we zo genieten van een daverende show.

De poolnacht was inmiddels begonnen, dus we zagen niet meer daglicht dan wat schemering.

Verder had de bergachtige omgeving ook een prachtige en vaak mysterieuze aanblik: de poolnacht was in de week ervoor begonnen, dus van meer daglicht dan wat schemering op het midden van de dag was geen sprake. Het weer zat mee in de zin dat de wind zich rustig hield. Zeeziekte had niemand dus last van. Wel werd met een zuidelijke stroming erg zachte lucht aangevoerd, waardoor perioden met sneeuw en regelmatig zelfs regen elkaar afwisselden.

Aan de slag met de metingen!

De metingen die we gedaan hebben, hebben een tweeledig nut. Allereerst gebruiken we de resultaten voor ons vak. De studenten waren onderverdeeld in 5 groepen. Elk groep behandelde één fjord. Aan de hand van de gemeten data en een model, moesten we schatten wanneer desbetreffend fjord voor het eerst met ijs bedekt zou zijn. In een rapport en presentatie, presenteerden we onze bevindingen. Tijdens onze cruise zagen we op een paar plekken al wat zee-ijs.

Verder komt onze meetdata ook in een data-archief terecht. Wetenschappers over de gehele wereld, maar specifiek van de University Centre in Svalbard (UNIS) kunnen deze data gebruiken voor hun eigen onderzoek. De data kan bijvoorbeeld vergeleken worden met data uit het verleden of data die in de toekomst nog gemeten wordt. Op die manier kunnen we meer leren over onder andere de oceanografische eigenschappen van de fjorden.

Hikes, noorderlicht en meer studie

De studie ging na de cruise dus gewoon verder. We hadden zowel colleges, als groepswerk aan het eerdergenoemde project. De colleges werden gegeven door meerdere leraren met verschillende expertises. Zo leerden we optimaal over zaken zoals zee-ijs, remote-sensing (vooral satellieten), oceanografie en de atmosfeer, maar vooral dus ook de relatie tussen al deze onderwerpen.

De week voor de cruise hadden we overdag nog wat meer licht. Deze foto's zijn dus voor de cruise gemaakt.

Buiten de studie, in de weekenden, was er ook tijd voor avonturen. Zo hebben we de afgelopen weken meerdere hikes gemaakt, met als hoogtepunt een hike naar Trollsteinen twee weekeinden terug. De zon kwam zoals gezegd niet meer op, maar op het midden van de dag stonden we op de top van de 850 meter hoge berg. Kijkend in de ene richting, was de lucht donkerblauw, terwijl aan de zuidelijke horizon een prachtige oranje gloed heerste. Het was alsof we de zon zouden kunnen zien als we één bergtop verder naar het zuiden hadden gestaan.

Tijdens de hikes hebben we ook meermaals ijsgrotten bezocht, die zich bevinden in de gletsjers rondom Longyearbyen, de 2500 inwoners tellende hoofdstad van Spitsbergen. Soms waren we in de avonden gelukkig genoeg om wat zwak noorderlicht waar te nemen, maar het grootste spektakel liet tot gisteravond op zich wachten.

Groen en paars licht, dansend recht boven Longyearbyen

Gisteravond, op weg naar de lokale brouwerij - de meest noordelijk gelegen brouwerij ter wereld - merkte een studiegenoot op dat het noorderlicht te zien was. Het was feller dan we de hele periode tot nu toe gezien hadden. Het feit dat we het konden waarnemen vanuit het dorpje zelf zegt genoeg, omdat de felle lichten in de stad het zien van noorderlicht sterk bemoeilijken. Onderweg naar de brouwerij kwamen we steeds weer tot stilstand om het natuurspektakel te bewonderen. En uiteindelijk waren we 15 minuten later dan gepland in de brouwerij.

Wat we nooit hadden kunnen voorzien, was dat het grootste spektakel toen nog moest komen. Extreem gelukkig waren we, want precies toen we weer voet buiten de brouwerij zetten, nam het noorderlicht extreem in activiteit toe. Hoewel ik het noorderlicht al meermaals heb mogen bewonderen, in zowel Finland als in Spitsbergen, zag ik dingen die ik nog nooit had gezien. Voor het eerst kon ik naast het groene, ook het paarsachtige noorderlicht met blote ogen waarnemen. Het noorderlicht danste soms recht boven onze hoofden, terwijl het op Spitsbergen meestal meer richting de horizon te zien is. Op een gegeven moment lagen we op de grond, zodat we recht naar boven konden kijken.

Het spektakel ging maar door, pilaren van groen en paars licht dansten hoog in de lucht, splitsten, verdwenen en kwamen elders weer tevoorschijn. Het was werkelijk een magisch spektakel. Een dik uur (en ijskoude ledematen, want het was bijna -10°C) later, zwakte het noorderlicht 'eindelijk' af. Eén van de meest spectaculaire avonden van m'n leven kwam zo ten einde.

Aan alle leuke dingen komt een einde

Eerder op de dag gisteren hadden we de presentaties van ons groepswerk. Komende week volgen de examens en de week daarna is het tijd om naar huis te gaan. Helaas lagen de temperaturen de afgelopen week meermaals boven het vriespunt, en ook komende week lijkt dat het geval te zijn met af en toe regen. Desalniettemin wordt het nog een fantastische en leerzame 1,5 week. Al met al opnieuw een Spitsbergen-ervaring om nooit te vergeten.