Foto gemaakt door Chris Biesheuvel - Beesd
Foto gemaakt door Chris BiesheuvelBeesd
Nu

Hoe gaat het met de bladval in deze ongewone herfst?

Dat het nogal een bijzondere herfst is, voelen we de laatste tijd aan alle kanten. Maar betekent dat ook dat de bomen en de blaadjes achterlopen op schema?

Op de ene plek liggen al volop dikke bladertapijten, op de andere plek is het nog hartstikke groen. Soms lijkt er een week lang niets te veranderen, en vervolgens blaast de wind een boom in een keer kaal. Het verloop van de herfst is altijd bijzonder grillig. Toch zijn er vaak patronen in te ontdekken, waarmee je kunt stellen dat de bladval later of juist vroeger dan normaal is. Loopt deze herfst een beetje op schema?

Qua temperaturen is het antwoord behoorlijk simpel. Wat dat betreft lijkt de herfst af en toe nog amper begonnen (zoals we ook hier al schreven). Op wat sporadische nachtvorst na is het nog nauwelijks koud geweest. Ook over meerdere (tientallen) jaren zien we de temperaturen in de herfst hoger worden, en daarmee blijkt ook het verkleuren van de blaadjes langzaam iets naar achteren te schuiven.

'Normaal' jaar

Toch lijkt het erop dat het vallen van de blaadjes dit jaar een vrij normaal patroon volgt. Tegenwoordig wordt dat op allerlei manier bijgehouden, vaak met behulp van vrijwilligers uit heel het land die elk jaar op hetzelfde moment een foto maken van dezelfde boom. Onderzoekers kijken vervolgens hoe veel de boom al verkleurd is, en vergelijken dat met andere jaren. Op dit moment zien zij dus weinig verschil met andere jaren.

Dat lijkt toch eigenaardig in een warme herfst als deze. Van de temperaturen hoeft nog geen enkele boom te schrikken. Maar zo 1-op-1 werkt het dan ook niet. Er zijn allerlei factoren die de bladval op gang brengen. Sowieso gedraagt elke boomsoort zich anders. Zo verkleuren kastanjes en berken meestal vroeg, beuken en eiken meestal wat later. Daarnaast is de plek waar een boom staat ook nog van belang. Staat de boom in het volle licht, of juist niet? Is de ondergrond droog, of juist nat? En ook het weer (wind, regen) kan voor abrupte en heel plaatselijke verschillen zorgen.

Temperatuur

Bomen ‘weten’ dat het tijd is om in de winterstand te gaan op basis van verschillende dingen. Kou is een van de belangrijkste signalen. Als de temperaturen dalen, gaat de sapstroom bijvoorbeeld vertragen. Als het vriest, gaat dat allemaal nog wat sneller. Dan wordt bijvoorbeeld het stofje anthocyaan extra aangemaakt, wat zorgt voor rode kleuren. Maar behalve een beetje vorst aan de grond hier en daar, heeft het dit najaar nog geen enkele keer gevroren. Wat dat betreft zouden de bomen dus moeten achterlopen.

Stabielere factor

Dat brengt ons bij een andere factor waar bomen op reageren: licht. In tegenstelling tot temperatuur, wind of regen, is dit juist een zeer stabiele factor. Het korter worden van de dagen is elk jaar hetzelfde. Een boom doet zijn ‘werk’ grotendeels met behulp van zonlicht. Naarmate dat minder beschikbaar is, gaat hij dus in de spaarstand, en komt daar pas weer uit als het weer beschikbaar is: in het voorjaar. Uiteraard is dat proces ook dit jaar gewoon gaande, wat verklaart waardoor bomen hoe dan ook in actie zijn gekomen, of liever: uit actie zijn gegaan.

Wanhoopsdaden

Maar dan is er nog iets anders aan de hand, wat het ‘normale’ verloop van de bladval in deze abnormale herfst kan verklaren. De extreme droogte van afgelopen zomer – en ook een aantal zomers daarvoor – zorgde ervoor dat sommige bomen al midden in het zomerseizoen hun bladeren lieten vallen. Een soort wanhoopsdaad, om de extreme temperaturen en het watertekort te kunnen overleven. Na de ergste hitte zijn vervolgens weer nieuwe blaadjes gevormd. Maar het kan niet anders dat bomen met die steeds terugkerende hittestress zwakker worden, en bovendien zal een ‘tweede leg’ van blaadjes nooit even groot of sterk zijn als die droogtepauze er niet zou zijn.

Het is dus aannemelijk dat veel bomen al met een achterstand aan de herfst begonnen. De eerste nachtvorst en de kortere dagen hebben vervolgens het proces wel gestart, maar door de extreem hoge temperaturen is de boel juist weer vertraagd. Als je dat tegen elkaar wegstreept, kom je dan toch uit op een heel gemiddelde stand van de herfst op dit moment.

Eikels

Toch moet je dat bekijken in het licht van een allesbehalve gemiddeld verloop van de seizoenen. Het ziet er allemaal misschien ‘normaal’ uit op het moment, maar steeds meer bomen hebben het moeilijk. Wat we nu bijvoorbeeld ook zien, is dat er dit jaar bijzonder veel eikels en beukennootjes zijn. Dat lijkt een positief bericht – het klinkt allemaal heel vruchtbaar – maar ook dat kan een onderdeel van een noodplan zijn. Een boom die het binnenkort misschien niet meer redt, lijkt hiermee zijn laatste energie dan maar in voortplanting te steken, als uiterste poging om te overleven.

Dus hoewel we de bladverkleuring en -val dit jaar weliswaar gemiddeld kunnen noemen, is de weg ernaartoe dat bepaald niet geweest. Dus hoe gemiddeld ook: 'normaal' is het allemaal steeds minder.

Dorien BouwmanMediameteoroloog