Gaat het al beter met de bij?

In ons land leven ongeveer 350 bijensoorten, en maar liefst de helft daarvan is bedreigd. En ja, dat is een megaprobleem, voor ons allemaal. Meer dan 75 procent van onze gewassen is afhankelijk van bijen en andere insecten voor bestuiving. Zonder bijen geen appels, kersen, frambozen, paprika’s en courgettes. In de natuur heeft zelfs 85 procent van de flora bijen nodig. Daarmee hebben bijen een cruciale rol in een gigantisch domino-effect. Want die vruchten en planten worden weer gegeten door andere dieren, die weer gegeten worden door andere dieren, etcetera. Het drama dringt zo dus door in de hele voedselketen, en eigenlijk in alles wat leeft. En hadden we niet ook al een andere voedselcrisis..?

In 2014 is door de Verenigde Naties de jaarlijkse Wereld Bijendag in het leven geroepen, om hier de aandacht op te vestigen. Het is elk jaar op 20 mei. Aanstaande vrijdag kun je bijvoorbeeld mooie prijzen winnen in een fotowedstrijd, georganiseerd door de Bijenstichting. Maar er wordt natuurlijk veel meer gedaan, al jarenlang. In Nederland hebben we al een paar jaar de Nationale Bijentelling, waaraan iedereen kan meedoen. Zo kunnen we steeds beter bijhouden hoe het er voor staat met de bij in Nederland, en of alle initiatieven om ze te helpen een beetje aanslaan.

Bijen en weer

Het weer is van groot belang voor het verloop van het ‘bijenseizoen’. Vorig jaar meldden imkers bijvoorbeeld enorme sterftepercentages onder hun bijenvolken. We hadden toen vroeg in het jaar een warme opleving, maar daarna volgde een koud voorjaar, wat erg ongunstig was voor bijen. Toch gaf de Nationale bijentelling een beetje hoop. Veel koninginnen hadden het toch overleefd en stichtten nieuwe volken.

Nu hebben we een zonnig en warm voorjaar. Onlangs schreven we al over de eerste honing, die een paar weken vroeger is dan gebruikelijk. Uit de bijentelling van dit jaar, enkele weken geleden, kwamen ook weer wat lichtpuntjes naar voren. Een soort die het heel goed lijkt te doen is de gehoornde metselbij; een wat excentrieke naam voor een soort die steeds gangbaarder wordt. Tien jaar geleden kwam hij nog nauwelijks voor, maar inmiddels lijkt hij te profiteren van het warmere klimaat en breidt zich steeds meer uit over het land.

Andere bijensoorten kunnen weer minder goed overweg met het veranderende klimaat. De honingbij komt nog steeds het meest voor in Nederland; dit is de soort waar de meeste bijenhouders zich mee bezig houden. Toch is de honingbij een stuk minder geteld dan vorig jaar. Voor deze bijen kan juist de zachte, vochtige winter die we achter de rug hebben voor grote sterfte hebben gezorgd, denken bijenexperts.

Bijentrends

Wat de organisatie van de Bijentelling als groot positief punt ziet, is dat de informatie door elke telling betrouwbaarder wordt. Er werd nu voor de vijfde keer geteld. Inmiddels komen daardoor ook langjarige trends in beeld. Zo kun je veel beter volgen hoe de bijenpopulatie zich echt ontwikkelt, en wordt de telling bovendien minder afhankelijk van bijvoorbeeld het weer op de dag(en) van de telling. Als het pijpenstelen regent in dat ene weekend, krijg je heel andere resultaten dan wanneer het warm en zonnig is. Elk jaar dat er geteld wordt, zullen de gegevens informatiever worden.

'Bed & Breakfast for Bees'

Intussen wordt er steeds meer gedaan om de bij te helpen. Wist je dat Nederland sinds 2018 een Nationale Bijenstrategie heeft met de subtitel ‘Bed & Breakfast for Bees’? Zelfs op Europees niveau worden er inmiddels afspraken over gemaakt. In de praktijk kun je het ook al zien. Bermen worden niet meer rücksichtslos volgens de kalender gemaaid, er is meer aandacht voor (stukjes) natuur bij het inrichten van steden, op steeds meer plaatsen zie je zogenoemde ‘bijenhotels’ en ook hebben veel boeren speciaal stroken land ingezaaid met wilde bloemen waar bijen dol op zijn. De organisaties achter de telling zien ook dat de vraag naar advies vanuit de samenleving steeds groter wordt; iedereen lijkt de bij te willen helpen.

Meer imkers

Ook het aantal bijenhouders neemt de laatste jaren weer flink toe, nadat het er wat langer geleden juist steeds minder werden. De hernieuwde aandacht voor de bij lijkt een hele groep nieuwe imkers aangeboord te hebben. Zij werken ook steeds meer georganiseerd in verenigingen, landelijk en lokaal. Ook dat is belangrijk; het is niet zo maar een hobby. Er gaan juist ook stemmen op dat er intussen te veel bijenhouders zijn, omdat de bijensoort waar zij zich mee bezig houden dan mogelijk de wilde en solitaire bijen zou kunnen verdringen. Het is een precair evenwicht, waar nog veel werk in te verrichten is. Er zijn positieve ontwikkelingen, maar dat het ook daadwerkelijk de goede kant op gaat kunnen we nu nog niet met zekerheid zeggen.

Volksverhuizing

In het oosten van het land is er onlangs in elk geval weer een bijenvolk bijgekomen. Bij imker Henk Hoek ‘ontsnapte’ een koningin en daarmee groot deel van een bijenvolk. Ze verzamelden zich in een perenboom. In dit filmpje zie je hoe de imker het losgeslagen bijenvolk van een nieuw onderkomen voorziet.

Trouwens: wil je ook iets voor bijen doen? In dit artikel vind je vijf manieren om ze een handje te helpen.