Wat zijn weerregimes en hoe beïnvloeden ze ons winterweer?

Weerregimes zijn vaste patronen van de luchtstroming in de atmosfeer, die zorgen voor een bepaald type weer. Zo’n patroon speelt zich af over een groot gebied, bijvoorbeeld boven (een deel van) Europa. In tegenstelling tot het dagelijkse weerbericht beschrijven weerregimes het weerbeeld op grote schaal: niet welk weer het morgen precies wordt, maar welk type weer dominant is. Omdat weerregimes daarnaast relatief stabiel zijn, kun je vaak iets verder vooruitkijken naar wat de trend van het weer wordt. Voor het gebied boven de Atlantische Oceaan en Europa kijkt het Europees weercentrum ECMWF naar vier verschillende weerregimes, die ik hieronder toelicht.

Noord-Atlantische Oscillatie-index

De Noord-Atlantische Oscillatie-index (NAO) is een getal dat het verschil in luchtdruk tussen IJsland en de Azoren aangeeft. In een normale situatie is de luchtdruk boven IJsland relatief laag en boven de Azoren relatief hoog. Als het verschil in luchtdruk groter is dan normaal, dan wordt de NAO positief en spreken we van een NAO+ regime. Als het verschil in luchtdruk kleiner is dan normaal, spreken we juist van een negatieve NAO, oftewel een NAO- regime.

Bij een (sterk) NAO+ regime, dan hebben we te maken met sterke westenwinden die vanaf de oceaan richting Nederland blazen. In de winter betekent dit dat er relatief zachte lucht onze kant op waait en dat er van winterweer geen sprake is.

Hebben we te maken met een NAO- regime, dan valt die sterke motor van westenwinden juist wat stil, waardoor de wind uit andere hoeken kan gaan waaien. Vaak wordt het in het noorden en noordoosten van Europa dan een stuk kouder en bij een wind uit het oosten kan het ook in Nederland kouder en droger worden.

De luchtdrukverdeling bij het NAO+ en NAO- regime. De blauwe kleuren geven lagere druk dan normaal aan, terwijl de rode kleuren hogere druk dan normaal aangeven. Afbeelding bewerkt vanaf bron: Strommen et al. (2021).

Blokkerende weerregimes

Blokkerende weerregimes zijn grote gebieden van hogedruk die vrij stabiel kunnen zijn en hiermee depressies (lagedrukgebieden) blokkeren. Een bekende blokkade die een grote invloed heeft op ons weer is de Scandinavische blokkade. In dit geval bouwt er een krachtig hogedrukgebied op boven Scandinavië, waardoor westenwinden en depressies vanaf de oceaan worden tegengehouden. Hierdoor komt er een oostelijke stroming op gang, die over het algemeen zorgt voor rustig, droog en koud weer. Een Scandinavische blokkade kan weken aanhouden, waardoor liefhebbers van winterweer vaak enthousiast worden van deze luchtdrukverdeling. Periodes van natuurijs in Nederland vinden namelijk vaak plaats onder een Scandinavische blokkade.

Naast het Scandinavisch hoog bestaat er nog een blokkerend weerregime: de Atlantic Ridge, of in het Nederlands een Atlantische rug (ATR). Een rug betekent in meteorologische termen dat er sprake is van hoge luchtdruk op zo’n 5 kilometer hoogte, wat ook aan de grond zorgt voor een hogedrukgebied. Bij een ATR-regime worden ook de westenwinden geblokkeerd, en daarmee de depressies die vanaf de oceaan komen. In Nederland draait de wind vaak naar het noorden tot noordwesten, waardoor er in de winter kouder weer kan optreden, met soms periodes van sneeuw.

Weerkaart van de verwachte luchtdrukverdeling op 26 december. Dit is een voorbeeld van een blokkerend weerregime met een rug van hogedruk boven Scandinavië. Bron: Wetterzentrale.

Hoe wordt het weerregime bepaald?

Weersverwachtingen worden gemaakt met weermodellen die niet één oplossing geven, maar door kleine verschillen in het begin toe te passen berekent het model 101 verschillende oplossingen. Elke oplossing lijkt op een bepaald type weerregime en wordt in een van de vier regimes ingedeeld. Soms past een oplossing bij geen enkel regime en dan wordt dit ingedeeld als ‘geen regime’. Als veel verschillende oplossingen hetzelfde weerregime berekenen, wordt de kans heel groot dat dat regime ook uitkomt en het weerbeeld gaat bepalen.

Verwachting

Momenteel hebben we nog te maken met een duidelijk NAO+ regime. Dit zorgt voor wind vanaf het westen en uitgesproken zacht weer. Komende week houdt dit regime nog aan, maar vanaf volgend weekend lijkt een blokkerend weerregime (een Scandinavische blokkade) dominant te worden. Deze zal voorlopig aanhouden, waardoor de wind naar de oosthoek draait en de temperaturen langzaam naar beneden gaan. Of het hierdoor ook echt winters koud gaat worden, is nog even afwachten. Hiervoor moet de wind wat langere tijd uit de oosthoek waaien, wil echte kou ons gaan bereiken.

Overzicht van de kansverwachting van de verschillende weerregimes voor komende weken. Duidelijk is dat we komende week nog te maken hebben met een NAO+ scenario (blauwe kleur), maar dat we daarna overgaan op een blokkerend weerpatroon (rode kleur). Bron: ECMWF.