Smog door vuurwerk: risico’s en de verwachting voor oud en nieuw

Wat is smog?

Smog is een samenstelling van de Engelse woorden smoke (rook) en fog (mist), en dat beschrijft eigenlijk precies wat het is. Bij smog lijkt de lucht mistig, maar dit wordt veroorzaakt door ernstige luchtvervuiling. Smog kan ontstaan door verschillende vervuilende stoffen die zich in de lucht ophopen.

Meestal wordt er onderscheid gemaakt tussen zomersmog en wintersmog. In Nederland wordt zomersmog vooral veroorzaakt door ozon. Deze vorm van smog ontstaat bij weinig wind en veel zonneschijn. Door de beperkte luchtstroming kunnen vervuilende stoffen zich ophopen, die onder invloed van sterke zonnestraling worden omgezet in ozon.

Wintersmog bestaat daarentegen voornamelijk uit fijnstof. Fijnstof is geen aparte stof, maar een verzamelnaam voor microscopisch kleine deeltjes die in de lucht zweven. Deze deeltjes kunnen van nature in de lucht terechtkomen door bijvoorbeeld opwaaiend stof, maar ook door menselijke activiteiten zoals verkeer, landbouw, industrie en rook van vuur.

Smog door vuurwerk

Dat laatste verraadt al een beetje dat ook vuurwerk een belangrijke bron van fijnstof is, en niet zo'n beetje ook. Tijdens de jaarwisseling wordt ongeveer 5 procent van de totale jaarlijkse fijnstofuitstoot in Nederland uitgestoten. Omdat dit in een zeer korte tijd van slechts uren gebeurt, zal de luchtkwaliteit tijdelijk sterk verslechteren. Wanneer de concentraties zo hoog worden dat drempelwaarden worden overschreden, spreken we van smog.

Toch ziet de lucht er het ene jaar duidelijk slechter uit dan het andere. Dat komt doordat niet alleen de hoeveelheid uitstoot, maar ook de weersomstandigheden een grote rol spelen. Bij rustig weer, met weinig wind of mist, blijft fijnstof als een deken boven de grond hangen. De luchtkwaliteit verslechtert dan snel en smog kan gemakkelijk ontstaan. Staat er daarentegen een stevige wind, dan wordt de lucht beter gemengd en verdunt fijnstof, waardoor (ernstige) smog vaak uitblijft.

Dit figuur laat de relatie tussen de concentratie fijnstof en windsnelheid zien, bij meer wind is de concentratie doorgaans lager.

Het gevaar van smog

Wanneer de lucht zo vervuild raakt dat er smog ontstaat, kan dit leiden tot gezondheidsklachten. De meest voorkomende klachten zijn irritatie van de ogen, neus en keel. Ook kun je klachten krijgen van de luchtwegen zoals hoesten en benauwdheid. Verder kunnen hoofdpijn, duizeligheid en misselijkheid voorkomen. Bij matige smog zijn het vooral mensen die gevoelig zijn voor een slechte luchtkwaliteit die hier last van krijgen, zoals mensen met astma, COPD of hart- en vaatziekten. Smog kan hun klachten verergeren. Ook kinderen, ouderen en zwangeren zijn extra gevoelig. Hoe ernstiger de smog, hoe groter de groep mensen die klachten kan krijgen.

Tijdens de jaarwisseling is smog vaak van korte duur, maar doordat de concentraties van fijnstof tijdelijk heel hoog zijn, kunnen er wel degelijk klachten optreden. Daarbij geldt, zoals zo vaak, dat voorkomen beter is dan genezen. Klachten kun je beperken door zo min mogelijk in aanraking te komen met vervuilde lucht. Als je gevoelig bent voor een slechte luchtkwaliteit, dan is het verstandig om binnen te blijven en ramen en deuren gesloten te houden.

Ook dit jaar tijdelijk slechte luchtkwaliteit verwacht

Tijdens de jaarwisseling is de luchtkwaliteit door vuurwerk vrijwel altijd slecht en meestal worden er ergens in het land fijnstofconcentraties gemeten die hoog genoeg zijn om van smog te spreken. Ook dit laatste vuurwerkjaar wordt tijdelijk een zeer slechte luchtkwaliteit verwacht. Zoals eerder uitgelegd speelt de wind daarbij een grote rol. Vanavond is de windkracht in het binnenland matig, terwijl de wind aan de kust (vrij) krachtig is. Vooral op plekken waar veel vuurwerk wordt afgestoken en de wind slechts matig is, wordt de slechtste luchtkwaliteit verwacht.