Witte lucht door Canadese bosbrandrook afgelopen zondag
Het bosbrandseizoen in Canada is vroeg en hevig begonnen. Er zijn ongeveer 170 bosbranden actief over een gebied zo groot als een kwart van Nederland. Bijna de helft van deze branden is niet onder controle. Als gevolg van de brandactiviteit komt veel rook in de lucht, wat met de westenwinden over de Noord-Atlantische Oceaan richting Europa wordt gedreven. Het gaf zondag een waas in de lucht: waar het normaal blauw is, was het nu melkachtig van kleur.De juiste ingrediënten
Natuurbranden woeden het hevigst bij een droge lucht, hoge temperaturen en harde wind. Dit zijn precies de weersomstandigheden die nu in Canada heersen. In grote delen van het land is het extreem warm en worden recordtemperaturen gemeten. In de provincie Alberta werden eind mei twintig nieuwe datum-warmterecords geregistreerd, waaronder in Calgary (30,9°C) en Edmonton (32,7°C). Twee weken eerder werden temperaturen van tegen de 37°C gemeten in de provincie Manitoba, het dubbele van normaal voor die tijd van het jaar. Tegelijkertijd is er weinig neerslag en veel zon. Deze week biedt een lagedrukgebied enige verlichting met bewolking en regen.
Vanwege de branden werd op 28 mei de noodtoestand uitgeroepen in Manitoba en werden duizenden inwoners geëvacueerd. Het is de grootste evacuatie in de provincie sinds 1997. Sommige (ongecontroleerde) branden woeden dicht in de buurt van dorpen en steden. De branden blijven niet beperkt tot één regio, maar zijn verspreid over meerdere regio’s van West- tot Centraal-Canada.
Hoge sluierwolken
De dag begon zondag bewolkt, maar verwacht werd dat het in de middag zou opklaren. Echter wilde dat niet goed lukken door hoge sluierbewolking en rook vanuit Canada dat de zon tegenhield. Tussen stapelwolken was geen blauwe lucht te zien, maar een witte waas. In een periode van vijf dagen bereikte de rook Nederland na een lang pad te hebben afgelegd over de Atlantische Oceaan.
Door aerosolen van de bosbrandrook vormde op 1 juni hoge bewolking boven Nederland. Bron: Zoom Earth
De bosbrandrook heeft bijgedragen aan de vorming van de bewolking op zondag. Rook komt vrij bij verbranding en bestaat uit heel kleine stofdeeltjes die we aerosolen noemen. Waterdampmoleculen die aanwezig zijn in de lucht hechten zich aan zulke aerosolen en vormen daarmee waterdruppels en uiteindelijk wolken. Hoe meer aerosolen zich in de lucht bevinden, hoe makkelijker wolken tot stand komen. Dit geldt ook voor bijvoorbeeld Saharastof dat zo nu en dan met een zuidenwind mee komt naar Nederland. Zonsopkomst en -ondergang krijgen daardoor ook een rodere kleur.
In de avond trok de rook oostwaarts weg en dreven de sluierwolken verder naar Duitsland. Daardoor klaarde het op veel plekken op en keerde de blauwe lucht weer terug. Een dag later is er niks meer te zien van het voorval; het was afwisselend bewolkt met zon en soms een bui.
Gezondheidsrisico's
Het is ongezond om rook van natuurbranden in te ademen omdat het primaire verontreinigende stoffen bevat (fijnstof, koolmonoxide, stikstofoxiden en zwaveloxiden) – vergelijkbaar met luchtvervuiling in megasteden. In de atmosfeer vinden chemische reacties plaats en ontstaan secundaire verontreinigende stoffen zoals ozon of organische aerosolen. Deze kunnen duizenden kilometers afleggen en mensen ver van de brand beïnvloeden. Daarom daalt de luchtkwaliteit rondom een regio waar bosbranden woeden. De rook van de bosbranden in Canada had zich in de laatste dagen van mei verspreid over de Verenigde Staten, met luchtkwaliteitswaarschuwingen in staten als Minnesota, Michigan en Wisconsin.
Rook vanaf bosbranden in Canada bereikt het zuiden van de Verenigde Staten, te zien als een grijze veeg op satellietbeelden. Bron: Zoom Earth
Slechte luchtkwaliteit in Canada en de Verenigde Staten door grote woedende bosbranden eind mei. Bron: AirNow
Klimaatverandering heeft invloed op het ontwikkelen van natuurbranden door veranderende atmosferische omstandigheden. Het wordt gemiddeld warmer en langdurige droogtes komen vaker voor. Hierdoor duurt het natuurbrandseizoen langer en zijn er meer dagen met rook, waardoor gebieden geconfronteerd worden met een verslechterde luchtkwaliteit en toenemende gezondheidsrisico’s. Bosbranden in stedelijke gebieden zijn complexer en mogelijk gevaarlijker dan een brand in een natuurgebied met alleen droog struikgewas en bomen. Brandende materialen van huizen, voertuigen en alledaagse producten, zoals plastics en harsen, stoten een gevaarlijke mix van verontreinigende stoffen uit. Er lopen onderzoeken om te begrijpen wat mensen inademen via de rook van bosbranden en welke gifstoffen schadelijk kunnen zijn voor de gezondheid.
