Winterseizoen is essentieel voor intensiteit Canadese bosbranden
Dat de bosbranden in Canada op uitgebreide schaal woeden in de zomer is nu meer de regel dan de uitzondering. De rook is geregeld merkbaar in West-Europese landen en de zware, verwoestende branden komen vaak in het nieuws. Het komt de laatste jaren veel meer opzetten dan enkele tientallen jaren geleden, maar de oorzaak moeten we niet alleen zoeken in de zomer.Drie ingrediënten
Het recept voor bosbranden is simpel en bestaat uit drie ingrediënten: de brandstof, een ontsteking en de juiste weersomstandigheden. Heet, droog en winderig weer is een gevaarlijke combinatie in de zomer. De vegetatie vormt de brandstof. Hoe droger, hoe beter het brandt. Ontsteking van de brand gebeurt vaak door blikseminslag of menselijk handelen zoals een smeulende peuk of een stuk glas.
Ingrediënten komen vaker samen in het “nieuwe” klimaat
Sinds grofweg de jaren 80 komt een grootschalige omvang van verbrand gebied gemiddeld vaker voor. Tussen 1980 en 2000 werden grote brandjaren afgewisseld met een relatief mild jaar met minder dan 1 miljoen hectare verbrand oppervlak. Vanaf de eeuwwisseling komt het verbrand oppervlak per jaar vaker boven de 2 miljoen hectare uit, met uitschieters tot aan 4 miljoen hectare. De recordjaren 1989 en 1995 met ruim 7 miljoen hectare verbrande grond werden in 2023 royaal verbroken toen 18,5 miljoen hectare in de as gelegd werd.
In de klimaatwetenschap wordt er niet aan getwijfeld dat langdurige perioden van extreem weer, versterkt door klimaatverandering, hebben bijgedragen aan het intensieve bosbrandseizoen van 2023. Het brandseizoen wordt langer, er is vaker brandgunstig weer en de vegetatie wordt droger. Het zijn trends die over grote delen van Canada waargenomen worden. Rustige brandjaren zijn nog steeds mogelijk, maar een warmere wereld maakt grote, explosieve bosbranden waarschijnlijker dan ze in het verleden waren.
Zomer niet allesbepalend
Dat wekenlange droogte en hitte in de zomermaanden tot een groter bosbrandrisico leiden, is wijd en zijd bekend. Wat minder vaak genoemd wordt, is het effect van het verloop van het winterseizoen. De grootte van het sneeuwdek blijkt een kritische variabele (zie ook dit onderzoek).
Minder sneeuwsmelt
In het voorjaar smelt de sneeuw die in de winter is gevallen. Hierbij blijft de bodem vochtig tot tegen de zomer. Als je een lange periode van droogte hebt in de lente of vroege zomer en er nog sneeuw ligt, is dat minder problematisch omdat de sneeuwsmelt de droogte buffert en er als het ware overal water druppelt.
Als er maar weinig sneeuw is, of als deze vroegtijdig smelt, verdwijnt deze buffer. Stel dat de meeste sneeuw in maart al is gesmolten, dan treedt vanaf april verdroging op. De bodem is in de zomer dan een stuk droger en het brandrisico neemt toe. Er is veel regen nodig om dit te compenseren. Hoe eerder de droogte begint en hoe langer deze aanhoudt, hoe gemakkelijker de branden ontstaan.
Deze grafiek geldt voor een ander werelddeel (Siberië), maar geeft goed weer dat de periode van sneeuwsmelt de afgelopen decennia naar eerder in het jaar verschuift. Bron: Scholten et al. (2022)
Moeilijk te bestrijden
Canada is dunbevolkt en een dicht wegennetwerk ontbreekt. De hoofdoorzaak van bosbranden is blikseminslag en meestal gebeurt dat in afgelegen gebieden. Dat maakt dat de brandhaarden lastig te bereiken zijn, waardoor het bestrijden van bosbranden in het land moeilijker is. Ook zijn ze boven een bepaalde omvang nauwelijks meer te blussen en wordt er dan voor gekozen om de brand volledig uit te laten woeden.
