Waarom natuurrampen zo vaak in het nieuws komen
Het maakt niet veel uit welk seizoen het is. Nieuwsberichten over overstromingen, bosbranden, verwoestende orkanen of andere natuurrampen komen bijna dagelijks voorbij op het nieuwsoverzicht. Op weerwebsites wordt extra aandacht besteed aan de meteorologische situatie, terwijl op andere sites bijvoorbeeld economische gevolgen benadrukt worden. Waarom zijn we als maatschappij zo geïnteresseerd in natuurrampen? Wat voor functie hebben de media hierin?Gevaar of ramp?
Wanneer natuurlijke gevaren (overstromingen, aardbevingen, etc.) rampen veroorzaken, worden ze in de media aangeduid met de term ‘natuurramp’. Niet alle natuurlijke gevaren hebben een natuurramp tot gevolg, zoals bijvoorbeeld een aardbeving in een onbewoond gebied. De kans dat die aardbeving in het nieuws komt, is veel kleiner. Een natuurramp brengt sociale kwetsbaarheid aan het licht en schade aan de getroffen gemeenschap is zo groot dat het niet zonder hulp kan herstellen.
Natuurrampen bieden perspectief en worden daarom vaak gezien als kansen om van de gebeurtenis te leren. Het meemaken van natuurrampen kan de zorgen van mensen beïnvloeden en aanleiding geven tot beleid dat moet voorkomen dat natuurlijke gevaren in de toekomst uitgroeien tot natuurrampen.
De rol van de media
Media beïnvloeden hoe de gevolgen van natuurrampen worden ervaren. Door verslaggeving wordt de zichtbaarheid vergroot en wordt er meer aandacht aan gegeven. Sinds de jaren 60 is het gemiddelde aantal natuurrampen dat wordt gerapporteerd in de wereldwijde media elk decennium verdubbeld. Dit heeft deels te maken met het vaker voorkomen van weer-gerelateerde natuurrampen als gevolg van klimaatverandering, en deels met de technologische ontwikkelingen in mediavormen.
Internationale media-aandacht voor natuurrampen speelt een rol bij het bepalen van de perceptie van de omvang van de ramp. Bij natuurrampen kunnen de media belangrijke informatie verschaffen aan de mensen in en rond de getroffen gebieden. De media vertalen en filteren de informatie en bieden referentiekaders.
Een gekleurd beeld
De media geven niet alleen informatie door, maar worden ook vormgegeven door mensen met hun eigen perspectief. De informatie kan zo gepresenteerd worden dat sommige aspecten van de realiteit meer opvallen dan andere, wat kan leiden tot aannames of een vertekend beeld. Omdat de meeste journalisten generalisten zijn en geen specialisten, kan de berichtgeving over natuurrampen soms onvolledig of eenzijdig zijn.
Naast nieuwssites, kranten en televisieprogramma’s, spelen sociale media een steeds grotere rol bij het verspreiden van nieuws over natuurrampen. Binnen enkele minuten na een aardbeving of orkaan verschijnen er foto’s en video’s op Instagram, Facebook, TikTok of X. Het zorgt voor een snelle verspreiding van het nieuws, maar ook voor het risico dat onvolledige of onjuiste informatie als een lopend vuurtje rondcirkelt. Sociale media kunnen daarmee zowel een bron van cruciale informatie zijn als een bron van verwarring.
Echter, als de media-aandacht effectief wordt ingezet, kan het kansen bieden om belangrijke boodschappen over te brengen en de steun van beleidsmakers te winnen. Hier op weer.nl doen we ons best om weer- en klimaatgebeurtenissen zo feitelijk en compleet mogelijk te presenteren. Op die manier biedt het weinig ruimte voor het opkomen van allerlei complottheorieën.
Gevoed door menselijk instinct
Van nature is de mens alert op gevaar als overlevingsmechanisme. Nieuws over een natuurramp activeert dit alarmsysteem en zet zowel fascinatie als angst in gang. Mensen hebben een groot vermogen tot empathie en zijn nieuwsgierig naar de dramatische aard van de gebeurtenissen.
Dat laatste raakt de educatieve rol van de media bij natuurrampen. Door uitleg te geven over het ontstaan van orkanen, aardbevingen of onweersbuien, helpen ze bij het creëren van bewustwording en preventie. Hoe beter de situatie begrepen wordt, hoe beter de samenleving zich kan voorbereiden op een toekomstige ramp.
