Stuivertje wisselen tussen ‘mijnheer Bartlett’ en de ‘Scandiknaap’

In feite hebben wij nu een voorjaar te pakken dat veertig jaar terug normaal was voor plaatsen als Nice, Bologna of Barcelona. De consequentie van dat extreem zonnige en warme weer is dat het inmiddels buitenissig droog is geworden op veel plaatsen in Nederland en België.

Binnen tien dagen kan de droogte zelfs precair worden regionaal. De meest recente hoofdoplossing van het befaamde ECMWF weermodel laat tot 25 mei aanstaande wederom nagenoeg geen druppel regen los boven Nederland.

Nederland nu al zonniger dan Zuid-Spanje

Uitbundige zonneschijn in combinatie met nagenoeg zomerse temperaturen bepalen bijna iedere dag het weerbeeld. Het trio maart, april en mei tot nu toe, leverde al een slordige 30 procent meer zon op dan het reguliere aantal zonuren in Alicante (Zuid-Spanje) in hetzelfde tijdvak.

Uiteraard zijn bestendige hogedrukgebieden op de juiste plaats debet aan dit voorbeeldige weerbeeld.

Hoge druk met spil boven Noord-Europa is bepalende factor

En die juiste plaats is natuurlijk Noord-Europa! Als zich gedurende langere tijd een corridor van hoge luchtdruk blijft voordoen tussen pakweg Schotland en Noorwegen, met soms een uitstapje naar Zweden of de Baltische staten, zit het vrijwel altijd snor met het weer in de Benelux.

Met een wind tussen noord en oost wordt dan bijna permanent droge vastelandslucht aangevoerd die bij de gratie van de steeds krachtiger schijnende voorjaarszon (in combinatie met het verder opdrogende landoppervlak) steeds warmer wordt.

Draait de wind dan nog wat bij naar oost of zuidoost zoals momenteel, dan wordt de zomerse kaap van 25 graden met gemak gehaald en zelfs overschreden in ons land. Moederdag zomerde de pan uit: werkelijk om door een ringetje te halen!

Warmte in stratosfeer bezorgde ons indirect voorbeeldig weer

Dat deze hogedrukgebieden het zo lang volhouden, heeft onder andere te maken met de naweeën van een al eerder opgetreden stratosferische verwarming. Deze vond eigenlijk afgelopen maart al plaats.

Doordat een grote hoeveelheid warmte richting stratosfeer vloeide, stabiliseerde uiteindelijk ook de atmosfeer (polaire vortex absent) vanwege het op grote schaal ontstaan van dalende luchtbewegingen.

Deze dalende lucht op grote schaal (subsidentie) faciliteerde het ontstaan van (quasi) persistente anticyclonalen (hogedrukgebieden). Dalende lucht in de gedaante van een soort compressie (fietspompeffect) wordt warmer en daardoor wordt uiteindelijk het meeste vocht er wel uit geperst. Dat noemen we dynamische verwarming. Daardoor scheen de zon zo vaak de afgelopen tien weken en schijnt deze nu nog vrijwel dagelijks.

Noordelijk gesitueerde hoge druk is dus per definitie gunstig voor ons stabiele weerpatroon. Toch kan het solide Hoog boven Scandinavië, (door sommigen wel Scandiknaap genoemd) idealiter het beste scenario voor fraai weer in Nederland, zich westwaarts terugtrekken en uiteindelijk domicilie kiezen boven de onderkoelde wateren nabij Ierland.

Bartlett High nabij Ierland soms onvermijdelijk

Uitgerekend dat gebied is een populaire (eind)bestemming voor hogedrukgebieden, niet zelden gedurende het winterhalfjaar. Deze zogenaamde Bartlett Highs (genoemd naar een Engelsman..) hebben bewezen om zeer hardnekkig en honkvast te zijn en worden daardoor nauwelijks gesensibiliseerd om te verkassen.

Zo’n ontwikkeling met een hogedrukgebied dat via Zweden naar Noord-Ierland trekt en daar langere tijd voor anker gaat, frustreert menig winterliefhebber. Immers, bij een meer westelijke positie van zo’n hoog ontstaat een (aanlandige) noordwestenwind die uiteraard milde lucht via de Noordzee meeneemt. De koude noordoostenwind (met het hoog idealiter boven Zweden of Noorwegen) kan men dan wel vergeten zodat de gewenste winterkou met eventueel schaatsen uitblijft.

Iers Hoog frustreert lente - en zomerwarmte niet zelden

In het voorjaar en de zomer hebben we ook niets aan ‘mijnheer Bartlett die Ierland maar blijft visiteren. Noordwestenwinden met wolkenvelden via de Noordzee en gematigde temperaturen van dien wenst men liever niet tijdens de voorjaars - en zomermaanden. Een klein voordeel is wel dat het zelden (intensief) regent met een hogedrukgebied dat zich in deze onderhavige positie manoeuvreert.

Waarom de hoge druk uitgerekend de voorkeur heeft om zich relatief langdurig vast te pinnen nabij Ierland, is nog niet zonneklaar. We kunnen in ieder geval stellen dat reguliere hogedrukgebieden zich niet echt thuis voelen boven een deels verwarmd continent. Juist daar ontstaan dan ook de bekende thermische lagedrukgebieden gedurende het zomerhalfjaar, bijvoorbeeld boven Zuidwest-Frankrijk. De warme continentale lucht stijgt daar versneld op zodat een luchttekort ontstaat, heel simpel gezegd.

Boven de Atlantiek heerst eigenlijk altijd relatieve koelte. Kennelijk een gunstig habitat om een Bartlett hogedrukgebied een langere levensduur te geven. Onderstaande afbeelding toont zo'n karakteristiek Bartlett hogedrukgebied op de vertrouwde stek.

Voorlopig heel puik en bestendig weer in de Lage Landen

Komende week is er geen verandering te bespeuren wat betreft het vigerende luchtdrukpatroon boven West-Europa. We houden inderdaad die keurige hoge druk binnen de positieve invloedssfeer. Er wordt soms wat stuivertje gewisseld wat de positie van de actiecentra van de anticyclonen betreft. Noch zal een echte ‘Bartlett’ ontstaan en noch vormt zich een authentieke, uit de kluiten gewassen ‘Scandiknaap’..

Grosso modo zien we dat de spil van de hoge druk zich in de buurt van Schotland zal ophouden.

Het windbeeld verandert daardoor amper. De stroming met een vrij noordelijke component blijft dan ook manifest. De heldere en transparante luchtaanvoer wordt gecontinueerd. Het blijft zonnig en (vrij) warm en uiteraard gortdroog. Het horizontale zicht zal uitstekend zijn meestentijds.

Soms trekt een omvangrijk veld met dennenpollen vanuit Zuid-Scandinavië over Nederland. De zeer oplettende waarnemer zal dan kunnen constateren dat de lucht rondom de zon wat wazig oogt.

Later in mei eindelijk wat broodnodige regen?

Een eerste verandering kan zich tussen 20 en 25 mei gaan voordoen wanneer een enigszins opkomende depressie vanuit de Atlantische kant zich met ons weerbeeld zou kunnen komen bemoeien. Neerslag lijkt voorzichtig in beeld te komen.

Tot die tijd wordt het alleen maar droger en droger en zoals aan het begin van het verhaal gezegd, kan dit tot serieuze droogteperikelen leiden binnenkort, zeker in de akkerbouw. Het neerslagtekort, niet in de laatste plaats veroorzaakt door het (majeure) dagelijkse verdampingsoverschot, neemt zienderogen toe.