Nog drie jaar tot de grens van 1,5 graden opwarming

Het onderzoek is vorige maand gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Earth System Science Data en is uitgevoerd door meer dan 60 klimaatwetenschappers van over de hele wereld. Zij onderzochten hoeveel CO₂ de wereld nog kan uitstoten om de opwarming te beperken tot maximaal 1,5 graden ten opzichte van het pre-industriële niveau. De resultaten zijn overzichtelijk weergegeven op climatechangetracker.org.

In het klimaatoverzicht zijn de belangrijkste indicatoren voor klimaatverandering opgenomen, op een vergelijkbare manier als in de IPCC-rapporten. Daaruit blijkt dat de mondiale CO₂-uitstoot in 2024 een piek heeft bereikt van 41,6 gigaton. Als dit tempo aanhoudt, is het resterende koolstofbudget over ongeveer drie jaar volledig verbruikt.

Wat is het koolstof budget?

Het koolstofbudget is de hoeveelheid CO₂ die we nog kunnen uitstoten terwijl de opwarming onder een bepaalde grens blijft, in dit geval de 1,5 graden uit het Akkoord van Parijs. Net als bij een financieel budget hangt de houdbaarheid ervan af van het jaarlijkse 'verbruik': hoe hoger de uitstoot, hoe sneller het budget op is.

Hoewel het budget is gebaseerd op uitgebreide wetenschappelijke berekeningen, blijft er onzekerheid over het precieze moment waarop de grens wordt overschreden. Dat komt onder andere doordat ook andere broeikasgassen zoals methaan, N2O en zwavel bijdragen aan de opwarming. Er zijn daarom meerdere scenario’s berekend. In het meest pessimistische scenario is het budget al eind dit jaar op, al is die kans klein. Zeker is dat het budget ergens in de komende tien jaar uitgeput zal zijn

Wat als het budget op is?

De onderzoekers keken ook naar de gevolgen van verdere opwarming, waaronder de stijgende zeespiegel. Hieraan werkte ook een Nederlandse onderzoeker van het NIOZ (Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee) mee. Sinds 1900 is de zeespiegel wereldwijd met 22,8 cm gestegen, waarvan 26 mm in de afgelopen vijf jaar, een verdubbeling van het tempo vergeleken met de afgelopen eeuw. Voor laaggelegen gebieden zoals Nederland heeft dit serieuze gevolgen, omdat het steeds moeilijker wordt om de waterkeringen hierop aan te passen.

Jaarlijkse wereldwijde zeespiegelstijging sinds 1900. Aangepast van: climatechangetracker.org

De zeespiegel stijgt door het smelten van landijs en het uitzetten van warmer oceaanwater. Uit eerder onderzoek blijkt dat de gevolgen voor de grote ijskappen op Antarctica en Groenland bij 1,5 graden opwarming al grotendeels onomkeerbaar zijn. Bovendien reageert de zeespiegel traag op temperatuurveranderingen, wat betekent dat de stijging ook na stabilisatie van de temperatuur nog lange tijd doorzet.

Meer extreem weer

Naast de stijging van de zeespiegel neemt ook de kans op extreem weer toe naarmate de aarde verder opwarmt. Wetenschappelijke studies tonen aan dat hittegolven, hevige neerslag, langdurige droogte en bosbranden vaker en intensiever worden bij een hogere gemiddelde temperatuur. Volgens een overzicht in Earth System Science Data kan zelfs een kleine overschrijding van de 1,5 °C-grens al leiden tot merkbaar meer klimaatschade. Extreme weersomstandigheden hebben bovendien een wisselwerking met het klimaat: droogte en bosbranden verminderen de natuurlijke opname van CO₂ door bossen en bodems, waardoor er juist méér CO₂ in de atmosfeer blijft hangen. Dit versnelt de opwarming verder. Het beperken van de uitstoot voordat het koolstofbudget op is, is dus niet alleen cruciaal om de opwarming te remmen, maar ook om verdere toename van extreem weer te voorkomen

Wat is er nodig om 1,5 graden opwarming te voorkomen?

Om te voorkomen dat het koolstofbudget wordt overschreden, moet de wereldwijde CO₂-uitstoot in 2031 netto op nul staan. Dat betekent dat er niet meer CO₂ mag worden uitgestoten dan er wordt opgenomen. Volledige compensatie van de huidige uitstoot is niet mogelijk: daarvoor moet de uitstoot zelf drastisch omlaag. Dat vereist grootschalige inzet van schone energiebronnen zoals wind- en zonne-energie, strengere regelgeving, en mogelijk ook een wereldwijde CO₂-heffing.