Is de 1,5 graad grens van het Parijsakkoord nog wel veilig?

Gevolgen van ijsverlies

De grootste dreiging van het smelten van de ijskappen is de stijgende zeespiegel. Als al het ijs op Antarctica zou smelten, stijgt de zeespiegel met ongeveer 58 meter. Het volledige smelten van het ijs op Groenland voegt daar nog eens zo'n 7 meter aan toe. Dat is niet alleen het gevolg van het smeltende ijs zelf, maar ook van de uitzetting van het opwarmende oceaanwater.

Bovendien werkt het smelten van landijs als een positieve terugkoppeling. Dat klinkt misschien positief, maar in dit geval is het ongewenst. IJs reflecteert zonlicht beter dan land of zee (het heeft een hoger albedo). Als het ijs smelt, wordt er minder zonlicht teruggekaatst en warmt het aardoppervlak sneller op. Daardoor smelt er nog meer ijs en komt er een vicieuze cirkel tot stand.

Het effect van 1,5 graad opwarming

Volgens de studie is een opwarming van 1,5 graden ten opzichte van pre-industriële waarden(1850–1900) waarschijnlijk al genoeg om het instorten van delen van de ijskappen op Groenland en West-Antarctica in gang te zetten. Zowel uit klimaatgegevens uit warmere perioden uit de geschiedenis van de aarde als modelberekeningen is bepaald dat zelfs de huidige opwarming van ongeveer 1,2 graden zou al voldoende kunnen zijn om een zeespiegelstijging van meerdere meters te veroorzaken in de komende eeuwen. Ook bereikt de West-Antarctische ijskap bij 1,5 graden opwarming mogelijk een kantelpunt. Dat betekent dat de ijskap instort door zelfversterkende processen, zelfs als de opwarming stopt.

Snelheid zeespiegelstijging

Hoewel de uiteindelijke hoogte van de zeespiegelstijging belangrijk is, is het volgens de studie vooral de snelheid van de stijging die bepaalt of samenlevingen zich hierop kunnen aanpassen. Bij een zeer hoge snelheid van zeespiegelstijging (groter dan 10 mm/jaar) wordt het moeilijk voor de samenleving om hierop aan te passen en de infrastructuur op tijd te veranderen, zoals dijken verstevigen en steden bij te stellen. Wereldwijd wonen ongeveer een miljard mensen onder de zeespiegel, en bij een snelheid van 10mm/jaar zouden al honderd miljoen mensen in risico worden gebracht. Deze snelheid van stijging kan al in 2100 worden bereikt als de huidige versnelling in zeespiegelstijging blijft doorgaan.

Waarom is de grens dan op 1,5 graden gezet?

Tot nu toe werd er voorspeld dat onder de grens van 1,5 de wereldwijde gevolgen van klimaatverandering voor ecosystemen en locaties beperkt blijven, onder andere waar bevolkingsgroepen het minst hebben bijgedragen aan dit probleem. Dit betekent niet dat er onder die grens geen problemen zijn, maar wel dat de risico’s boven die grens veel groter zijn of zelfs onomkeerbaar. Het NOAA (National Oceanic and Atmospheric Administation) vergelijkt de grens met een snelheidslimiet op de snelweg: de 1,5 graden is ook wel een ‘maximumsnelheid’ waarvan de mens heeft besloten dat dit een veilige waarde is voor de opwarming. De kans dat er ongelukken gebeuren is ook aanwezig onder dit limiet, maar de kans erop en de gevolgen zijn meestal hoger hierboven. Tot nu toe gold deze grens ook voor de ijskappen: tot 1,5 graden opwarming zouden de ijskappen ‘veilig’ zijn en deze stabiel blijven.

Waar ligt de echte grens?

Uit het recente artikel blijkt dus dat deze grens misschien zelfs te hoog is, en roept op om deze grens misschien zelfs naar onderen bij te stellen. Wat wordt de limiet dan wel? Ook de auteurs van het artikel schrijven dat het erg lastig is om een passende grens te stellen, omdat de grens hieronder tot nu toe weinig is onderzocht. Zelf suggereren ze om de grens bij te stellen tot 1 graden boven de industriële waarde. Dit zou dan nu al verloren zijn, wat betekend dat de feedback mechanismes al in gang zijn gezet en er een er kantelpunt aankomt, of deze zelfs al voorbij is.

De studie benadrukt opnieuw hoe lastig het is om precies te voorspellen hoe de zeespiegelstijging zich zal ontwikkelen. Tot nu toe kennen we waarschijnlijk alleen nog maar het topje van de ijsberg. Hoe dan ook laat deze studie duidelijk zien dat elke graad opwarming telt, en hoe belangrijk het is om de verdere opwarming van de aarde zo snel mogelijk te stoppen om grotere rampen te voorkomen.