Hitte is meer dan temperatuur alleen
Volgende week wordt het zeer warm in Nederland. In het weekend wordt het op veel plekken al tropisch, en dinsdag kunnen de temperaturen lokaal oplopen tot 37 graden. In delen van het land wordt dan ook vanaf zondag het Nationaal Hitteplan ingesteld. Om meer informatie te geven over de gevolgen van de hitte, is een toepasselijke indicator handig. Zo werkt het KNMI aan de zogeheten hitte-index, die ook rekening houdt met luchtvochtigheid en windkracht, factoren die de impact van hitte op mensen sterk beïnvloeden. Hierdoor kan de ervaren hittekracht soms hoger of lager uitvallen dan de temperatuur doet vermoeden. Maar wat is die hittekracht precies? En welke factoren spelen nog meer een rol in hoe mensen warmte ervaren? Je leest het in dit artikel.Hitte in een opwarmend klimaat
In een opwarmend klimaat hebben we steeds vaker te maken met de gevolgen van hitte. Terwijl in de vorige eeuw de temperatuur in Nederland maar eens in de paar jaar boven de 35 graden uitkwam, gebeurt dat deze eeuw bijna elk jaar, in 2019 zelfs op zeven dagen.
Vooral voor kwetsbare groepen, maar eigenlijk voor iedereen, is het belangrijk om goed voorbereid te zijn op extreme warmte. De opwarming van het klimaat vraagt dan ook om betere manieren om hitte uit te drukken. Natuurlijk is er de temperatuur, die al een eerste indicatie geeft. Maar die zegt niets over bijvoorbeeld luchtvochtigheid, zonkracht of wind, factoren die mede bepalen hoe belastend de hitte werkelijk is. Daarvoor zijn aanvullende maatstaven nodig.
Gevoelstemperatuur
Het is vaak niet alleen handig om te weten hoe warm het wordt, maar vooral hoe die warmte aanvoelt. Daarvoor bestaat de gevoelstemperatuur. Die houdt rekening met zowel de temperatuur als de wind. Bij wind is de afkoeling groter, wat zorgt voor een lagere gevoelstemperatuur, wat vooral relevant is op koude dagen. Maar op warme dagen geeft de gevoelstemperatuur minder goed inzicht, omdat factoren als zonnestraling en luchtvochtigheid niet worden meegenomen. Daarom is bij warme dagen een andere benadering vaak geschikter.
Natteboltemperatuur
De natteboltemperatuur houdt ook rekening met de luchtvochtigheid en geeft daarmee een beter beeld van de impact van hitte op het menselijk lichaam. Het is een wetenschappelijke maat waarin temperatuur, luchtvochtigheid, wind en zonnestraling worden gecombineerd tot één waarde. Deze waarde stijgt bijvoorbeeld als de luchtvochtigheid hoog is of de wind zwak, omdat zweet dan minder goed verdampt. Daardoor kan het lichaam moeilijker afkoelen.
Hoewel de natteboltemperatuur een completer beeld geeft dan de gewone temperatuur, is het lastiger te interpreteren omdat deze waarde vaak lager uitvalt dan wat we op de thermometer zien. Daarom komt deze maat weinig voor in weerberichten.
Hitte-index
Het KNMI ontwikkelt momenteel een nieuwe, gebruiksvriendelijkere maat voor hittestress: de hitte-index, ook wel hittekracht genoemd. Deze index is gebaseerd op de natteboltemperatuur en wordt weergegeven op een schaal van 1 tot 10, waarbij 10 staat voor extreme hitte.
Zo zie je in één oogopslag wat de intensiteit van de hitte is die dag. Het is vergelijkbaar met de zonkracht voor UV-straling, of de windkracht. De hitte-index maakt het mogelijk om tijdig maatregelen te nemen of kwetsbare groepen te waarschuwen.
Verschillende manieren om warmte uit te drukken
Hitteplan
De hitte-index kan meer inzicht geven dan alleen temperatuur, waardoor gerichtere maatregelen kunnen worden genomen. Dat is vooral belangrijk voor kwetsbare groepen zoals ouderen, chronisch zieken en jonge kinderen. Hoewel de hitte-index pas vanaf zomer 2026 officieel beschikbaar komt op de website van het KNMI, worden er nu al maatregelen getroffen bij langdurige hitte. Zo kan het Nationaal Hitteplan worden ingesteld als de temperatuur meerdere dagen achter elkaar hoog blijft. Ook luchtvochtigheid speelt hierbij een rol. Bij een hoge relatieve luchtvochtigheid in de nacht wordt het hitteplan soms al eerder geactiveerd.
Hittegolf komende week
Ook komende week wordt het hitteplan geactiveerd. In overleg met het KNMI en het RIVM is het plan nu van kracht in Zuid-Limburg en Noord-Brabant, waar een zeer grote kans is op een hittegolf. Mogelijk volgen er meer provincies als de warmte aanhoudt. Het hitteplan is bedoeld als informatievoorziening voor zorgverleners en instellingen die werken met kwetsbare mensen. Voor deze groepen zijn de risico’s bij hitte groter, en is het extra belangrijk om waakzaam te zijn. Eenvoudige maar belangrijke maatregelen die dan genomen worden zijn bijvoorbeeld: genoeg drinken, ook als je geen dorst hebt, zoveel mogelijk in de schaduw of binnen blijven, fysieke inspanning vermijden op het heetst van de dag.
