Het gaat regenen, maar het is niet genoeg

Terugkerend neerslagtekort

Een neerslagtekort in deze tijd van het jaar is op zich normaal. Het neerslagtekort is het verschil tussen de hoeveelheid neerslag en de hoeveelheid verdampt water. Elk jaar ontstaat er in het voorjaar een tekort, omdat planten meer water vragen en door de stijgende temperaturen ook meer water verdampt. 1 april markeert traditioneel het begin van het groeiseizoen en is het startpunt van de metingen. In de winter wordt dit tekort vaak weer gecompenseerd doordat er dan juist meer regen valt dan er verdampt.

Recordwaarde in zicht

Toch is de snelheid waarmee het tekort dit jaar oploopt bijzonder. Momenteel zitten we op de hoogste waarde van het neerslagtekort in de meetreeks van 1906 tot 2022. Als deze trend doorzet, wordt 2025 een recordjaar. Het vorige record staat op 1976, toen het tekort op 23 mei rond de 110 mm lag. Nu is dat al 129 mm. Dit is ruim twee keer zo veel als de mediaan.

Neerslag tekort dit jaar. Bron: KNMI.nl

Extremen door klimaatverandering

Door klimaatverandering wordt de trend in neerslag in het voorjaar steeds extremer. Het is normaal dat er meer droge en natte jaren voorkomen, dit is onderdeel van de variabiliteit in het weer. Droge en natte jaren wisselen elkaar van nature af, maar de trend wijst steeds vaker op een grote variabiliteit. Zo verliep het voorjaar van vorig jaar nog vrij nat, met meerdere momenten waarop het tekort daalde tot nul. Wanneer het regent, regent het harder, omdat een warmere lucht meer vocht vast kan houden. Ook waren er erg droge jaren, zoals in 2022 of 2018. In 2018 eindigde het neerslagtekort met 298 mm, waardoor het in de 5% droogste jaren viel. Toen was er een langdurige periode van droogte waarin er tussen mei en augustus nauwelijks regen viel.

Hoewel het KNMI het tekort meet vanaf 1 april, begint de verdroging tegenwoordig vaak al eerder. Door hogere temperaturen begint de verdamping vroeger en groeien planten sneller, wat ook eerder in het seizoen leidt tot watertekorten. In de officiële grafieken is dat niet zichtbaar, omdat die altijd vanaf dezelfde datum starten. Daardoor ontstaat er mogelijk al eerder een verborgen tekort.

Gevolgen voor natuur en landbouw

Op dit moment levert het neerslagtekort nog niet overal directe problemen op. Wel kleurt gras bruin op plekken waar niet wordt gesproeid. De grondwaterstand is op veel plekken nog voldoende, waardoor bomen en diepgewortelde gewassen nog water kunnen opnemen.

In de natuur zijn de gevolgen al wel merkbaar. Door de droge grond ontkiemen zaden moeilijker, en dieren hebben sneller last van water- en voedseltekort. Waterbeheerders maken zich vooralsnog weinig zorgen, er zijn nog genoeg reserves. Maar als de droogte aanhoudt, zal dit wel een probleem worden. Hoe groter het neerslagtekort en hoe groter de droogte, hoe meer de verschillende belangen tegen elkaar op moeten worden gewogen om te besluiten waar het water voor zal worden gebruikt.

Verwachte neerslag

Dit weekend wordt er regen verwacht, zo’n 5 tot 10 mm in totaal. Vrijdag en zondag trekken er korte buien over, terwijl zaterdag in de middag een langere periode van regen te verwachten valt. Ook dinsdag en woensdag kan er nog een buitje vallen. Daarna neemt een hogedrukgebied waarschijnlijk opnieuw de overhand, en wordt het weer droger.

De verwachte regen zal het tekort tijdelijk iets dempen, maar het is niet genoeg. De stijgende trend in het neerslagtekort zal iets worden afgevlakt. Echter is het voor de natuur niet genoeg. De buien zijn fel en van korte duur, waardoor water eerder afstroomt dan in de bodem trekt. Ook is de bodem nog droog, waardoor afstroomt in plaats van wordt opgenomen. Voor echte verzadiging is langdurige, meer constante regen nodig. Dit effect wordt niet meegenomen in de officiële neerslagtekortgrafiek, maar maakt lokaal wel verschil.

Druppel op gloeiende plaat

De regen van dit weekend zal het grote neerslagtekort dus niet oplossen. Het is letterlijk een druppel op een gloeiende plaat. Lokaal kunnen planten en dieren er even van profiteren, maar de structurele droogte blijft. Ook in sloten en rivieren zal het nauwelijks merkbaar zijn.

Door het karakter van de buien is het mogelijk dat er lokaal een nog groter verschil ontstaat tussen het neerslagtekort. Plaatselijk valt er dan veel, terwijl het een paar kilometer verderop nog droog blijft. Of deze droogte tot grote problemen zal leiden, weten we pas later deze zomer. Duidelijk is wel dat de buien van dit weekend slechts tijdelijk verlichting brengen. Of 2025 het recordjaar 1976 zal overtreffen, moet nog blijken.