Het eerste klimaatkantelpunt is mogelijk al overschreden
Deze maand werd het Global Tipping Points rapport van 2025 gepubliceerd. Dit rapport bundelt de nieuwste onderzoeken over kantelpunten in het klimaat en geeft informatie over de risico’s die ze met zich mee brengen. Ook positieve kantelpunten worden behandeld, welke belangrijk zijn om verandering in gang te zetten richting een duurzamere wereld.De consequenties zijn groot
Wanneer een kantelpunt wordt bereikt door het stijgen van de wereldwijde temperatuur boven een bepaalde drempelwaarde, kantelen geleidelijke veranderingen in plotselinge gevolgen die vaak niet te stoppen en niet onomkeerbaar zijn. Om deze reden wordt er in de klimaatwetenschap veel aandacht besteed aan het begrijpen van deze mechanismen.
De systemen op aarde gedragen zich niet lineair en zijn daardoor niet voorspelbaar. Het kantelen van het ene systeem kan andere processen versnellen en tot ernstigere gevolgen leiden. De stijgende gemiddelde temperatuur op aarde brengt het klimaat steeds verder richting het overschrijden van deze grenzen.
Koraalriffen als eerste de klos
Het rapport identificeert zes belangrijke (negatieve) kantelpunten van kritieke systemen, met elk een eigen drempelwaarde:
- Het verbleken van koraalriffen
- Het instorten van de West-Antarctische ijskap
- De verzwakking van de AMOC
- Het smelten van de Groenlandse ijskap en het effect daarvan op belangrijke oceaanstromingen
- Het terugtrekken van gletsjers in bergregio’s
- Het sterven van delen van het Amazone Regenwoud
Zes klimaatkantelpunten en de maximale temperatuurstijging voordat deze bereikt worden. Op dit moment zit de opwarming op het niveau van de gele lijn. Bron: Global Tipping Points Report 2025
Sinds 2023 is er grootschalige verbleking van koraalriffen, waarbij meer dan 80% van de riffen te maken heeft met zeer warm oceaanwater. Het oceaanwater was in de zomer van 2023 op veel plekken 1 tot 3 graden warmer dan normaal. Dit is funest voor koraalriffen, welke massaal verbleken en zelfs afsterven. Het kantelpunt van koraalriffen wordt geschat op een wereldwijd gemiddelde temperatuurstijging van 1,2°C boven het pre-industriële niveau. Daarboven zullen steeds meer riffen verbleking ondergaan en wordt de kans op herstel verkleind.
Toch is er ook hoop voor het koraal en is het nog geen verloren zaak. Er is bewijs dat koraalriffen zich kunnen aanpassen aan klimaatverandering en hogere temperatuurstijgingen kunnen overleven. In het kantelpunten rapport lijken de koraalriffen niet langer te redden, maar het mag niet worden opgegeven.
Het goede nieuws
Het benadrukken van positieve kantelpunten kan helpen in de strijd tegen de uitstoot van broeikasgassen uit fossiele brandstoffen. Deze kunnen een rol spelen in het beperken van de opwarming van de aarde, evenals het voorkomen van de grote gevolgen door overschreden kantelpunten in het klimaatsysteem.
Voorbeelden van zulke positief kantelpunten zijn de wereldwijde versnelling van zonne-energie, elektrische voertuigen, batterijen en warmtepompen. Deze ontwikkelingen bieden steeds meer alternatieven voor vervuilende technologieën. Met de tijd worden duurzame opties goedkoper en beter dan hun fossiele tegenhanger.
In onderstaande afbeelding uit het rapport wordt de progressie van positieve kantelpunten uitgelegd. Groen staal en groene waterstof zitten bijvoorbeeld in de opkomende fase, en zonne-energie en windenergie in de versnellingsfase. In Noorwegen is het gebruik van elektrische auto’s aan het stabiliseren, waar afgelopen juni 97% van de nieuw verkochte auto’s uit elektrische auto’s bestond. Een bijkomend effect van de goedkope elektriciteit, is dat plaatsen die geen betrouwbare elektriciteit hadden, nu meer zonne-energie dan ooit tevoren importeren.
Hernieuwbare energie is een positief kantelpunt in het klimaatsysteem dat in de versnellingsfase zit. Bron: Global Tipping Points Report 2025
