Europese moesson voorlopig nog aan zet, maar daarna waarschijnlijk tropisch!

De noordelijk gesitueerde hogedrukgebieden die ons week in week uit zeer droog en intens zonnig weer gaven, poetsten de plaat vorige week en maakten plaats voor de vertrouwde oceaanstoringen die zo’n drie maanden opeen schitterden door afwezigheid in de Benelux. Het voorjaar verliep hierdoor bijna mediterraan in ons eigen land. De zon maakte zelfs meer uren dan in het Zuid-Spaanse Alicante bijvoorbeeld.

Extreme droogte inmiddels verlicht

Vaker verliepen voorjaarsseizoenen in Nederland zeer droog en niet zelden zaten we op de lijn van het record jaar 1976 als we het neerslagtekort in ogenschouw nemen. Vroeg of laat werd die trend evenwel doorbroken en hielden we het extreem droge scenario van dat bewuste voorjaar niet vast. Soms gebeurde dat al half mei, maar een enkele keer ook pas eind juni alvorens de ‘zondvloed’ in juli arriveerde en het weer dus uit een geheel ander vaatje tapte.

Ook nu, tijdens de laatste meidagen blijft de ontwikkelde droogte in het land geen gelijke tred meer houden met de stringente lijn van bijna een halve eeuw geleden uit 1976. Sommigen hebben het overigens al over een mogelijk record droge zomer, maar dat is veel te prematuur. Ook wordt extreem warm al genoemd. Het zal vast wat anders lopen de komende drie zomermaanden.

Europese ‘moesson’ tijdens eerste juniweek

Als het na een lange tijd met (voorjaars) warmte en droogte eindelijk eens tot regen van betekenis komt, spreekt men soms van de Europese 'moesson'. De term klinkt dramatischer dan dat het bijbehorende weerbeeld meestal uitpakt. Vooral in de jaren tachtig van de vorige eeuw duurden de mindere zomerfases vaak erg lang. De destijds nog regelmatig optredende koude winters waren hier ook deels debet aan.

Als het Europese vasteland langere tijd met voorjaarswarmte te maken krijgt, ontstaat een relatief luchttekort boven het continent. Immers door de instraling van de zon wordt de lucht boven het aardoppervlak sterk verwarmd en stijgt op grote schaal op. Er ontstaat dan op uitgebreide schaal een luchttekort. Als gevolg hiervan kunnen zich vlakke thermische lagedrukgebieden ontwikkelen zoals dikwijls boven het zuidwesten van Frankrijk. Deze onweerachtige verstoringen trekken vaak noordwaarts richting de Benelux.

Het ontstane luchttekort boven het continent moet aangevuld worden en dat gebeurt vaak via de Atlantische oceaan waar de luchtdruk veelal hoger is. In feite stroomt de koele, vochtige lucht via de oceaan en de Noordzee naar de Lage Landen.

Tijdelijk interventie van koel en wisselvallig regime

De situatie doet enigszins denken aan de echte moesson die we kennen uit India. Eerst wordt het er bloedheet en vervolgens maakt een lading actieve buien het aanmerkelijk koeler. Het komt er dus ongeveer op neer dat we een langdurige stabiele warme en droge fase in het voorjaar op een gegeven moment moeten bekopen met een koel(er) en wisselvallig oceanisch regime van enige duur. Er treedt dus dikwijls compensatie op in de atmosfeer wat het West-Europese weerpatroon betreft.

De huidige situatie past wel in dit plaatje. Na een vrij modest, regenachtig weerbeeld op Hemelvaartsdag, knapt het vrijdag en zaterdag op en beleven we warempel een kortstondige warmteoprisping in het voorportaal van nieuwe oceanische bemoeienis waarmee we begin juni te maken krijgen. Komende zaterdagmiddag kan het ruim 25 graden worden.

Diepe depressie nabij Schotland

Rond 4 juni zien we een diepe depressie in de buurt van Schotland arriveren. De kerndruk zou even kunnen dalen tot 980 millibar en dat is een ongebruikelijk lage ‘luchtdrukking’ voor begin juni. Het weer zal daardoor nogal wisselvallig verlopen met aanvankelijk relatief lage temperaturen.

Geleidelijke evolutie naar (zeer) warm scenario

Het vervolg is zonder meer interessant te noemen. Luchtdrukstijgingen gaan zich openbaren via de Azoren richting onze omgeving en daardoor stabiliseert de atmosfeer en wordt het op hoogte beduidend warmer. Een portie zeer warme lucht lijkt via Zuid-Europa noordwaarts op te stomen tijdens de tweede juniweek als het accent van de hoge druk zich meer kan verplaatsten naar Centraal - en Oost-Europa. Deze zogenaamde dynamische verwarming in combinatie met veel meer zon en een naar zuidelijke richtingen draaiende wind, zorgt ervoor dat het snel warm kan gaan worden in de Benelux. Uitloop naar een eventueel tropische episode is zelfs haalbaar, als we de huidige prognosekaarten globaal bestuderen.

Waarschijnlijk ‘dertigplussers’ op de thermometerdisplays

Een onvervalste hittegolf lijkt er nog niet in te zitten, maar enkele dagen met overtuigend warm weer is eigenlijk wel mogelijk. Topmaxima van 30 graden of iets hoger zouden kunnen in een deel van het land indien de atmosfeer optimaal meewerkt. Er blijft evenwel een delicaat evenwicht bestaan tussen de enerzijds oprispende hete luchtstromen uit het diepe zuiden van Europa en de immer nakende koeltes die zich via het Noordzeegebied kunnen voordoen anderzijds.

Opvallend is dat zich begin juni regelmatig een flinke opstoot van warmte voordeed. Begin juni 1982 meldde Eelde KNMI zelfs een middagtemperatuur van bijna 34 graden. Na vijf zeer matige zomers (1977 tot en met 1981), was het een openbaring dat het eindelijk weer eens tropisch warm werd in het land.