Deze boom overleeft blikseminslagen
Bliksem wordt vaak gezien als allesvernietigend. Door de enorme hoeveelheid vrijgekomen energie is de temperatuur van een bliksemschicht vijf keer zo heet als het oppervlak van de zon. En toch schijnt er één bomensoort te zijn die ongeschonden blijft na een blikseminslag en zelfs zijn concurrenten ermee doodt: de tonkaboon boom (ENG: Tonka Bean tree).In het Midden-Amerikaanse regenwoud
De officiële naam van de tonkaboon boom is Dipteryx oleifera. Deze boom is inheems in landen in Midden-Amerika, bijvoorbeeld Costa Rica, Panama en Colombia. Het is een lange boom die tot 55 meter hoog kan worden, waardoor het een vrij grote kans heeft om getroffen te worden door bliksem. Deze torenhoge boom evolueerde om de stormachtige natuurkracht in zijn voordeel te gebruiken.
Kort geleden ontdekten wetenschappers dat de bomen de elektrische lading van een bliksemschicht niet alleen overleefden, maar dat een inslag ook schade toekent aan hun concurrenten en omringende parasitaire klimplanten. Het onderzoek werd in maart gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift New Phytologist. In het onderzoek bleek Dipteryx oleiferade enige bomensoort die consequent geen schade vertoonde van bliksem.
Omringende moordslag
Met een speciaal systeem met elektrische sensoren en camera’s werden bijna 100 blikseminslagen in een gebied in Panama onderzocht. De inslag werd nauwkeurig bepaald door middel van een driehoeksmeting, wat gecombineerd met dronebeelden en onderzoeken ter plaatse de onderzoekers in staat stelde om de conditie van de bomen in de loop van de tijd te monitoren. Ook analyseerden ze 40 jaar aan gegevens, waaruit geconcludeerd werd dat er een gevaar verbonden is aan het leven naast de tonkaboon boom. De kans om als plant het loodje te leggen is naast deze boom aanzienlijk groter dan naast welke andere grote, oude boom dan ook. Gemiddeld doodde elke blikseminslag meer dan 2 ton aan nabijgelegen boombiomassa en bijna 80% van de parasitaire klimplanten.
Vergelijkingen van de effecten van bliksem op Dipteryx oleifera-bomen en andere bomen met een grote omvang. Bron: M. Gora et al. (2025)
Minimale schade door de opbouw
Het succes van de boom schuilt in zijn interne structuur. De stam bestaat uit dicht, droog hout met een hoog gehalte aan tannines en harsen. Deze samenstelling zorgt voor een hoge interne geleiding, waardoor de weg van de minste weerstand langs de klimplanten loopt in plaats van door de stam. Elektrische lading van bliksem kan door de stam stromen zonder schadelijke hitte op te bouwen, te vergelijken met een goed geïsoleerde draad. Daarbij leidt het de elektriciteit naar omliggende planten, alsof het fungeert als een natuurlijke bliksemafleider.
Elke inslag helpt de boom om parasieten en concurrenten te verwijderen. Daardoor wordt het bladerdak geopend en kan de boom floreren, tot wel eeuwen lang. De onderzoekers schatten dat blikseminslag kan leiden tot een grote toename van de zaadproductie, wat de soort een belangrijk reproductievoordeel geeft.
Niet uniek
De bevindingen van de studie gelden waarschijnlijk ook voor andere soorten in verschillende biomen (vegetatiezones). Hoge bomen, die bijvoorbeeld als enige een bosbrand overleven, zijn vaker doelwit van blikseminslagen. Hoewel er geen aanwijzingen zijn dat bliksembestendigheid zeldzaam is, zijn er pas twee boomsoorten waarvoor voldoende gegevens beschikbaar zijn om de voordelen te testen. De verwachting is dat toekomstig onderzoek zal aantonen dat het vermogen om bliksem te overleven en van de effecten ervan te profiteren, veel voorkomt bij langlevende, grote boomsoorten.
