De klimaatimpact van de online wereld

De cloud: non-stop energieverbruik

Berichten die worden geplaatst op sociale media zijn één van de vele voorbeelden van informatie die in de cloud wordt opgeslagen. De cloud is verbonden met datacenters vol met servers (computers), waar een apparaat mee kan communiceren om de gegevens te bereiken. Niet alleen berichten op Instagram of X komen hier terecht, maar ook diensten als Spotify, YouTube en ICT-omgevingen maken gebruik van de cloud.

De overgrote meerderheid van de data die in de cloud wordt opgeslagen is zogenaamde ‘dark data’, iets dat maar één keer wordt gebruikt en daarna nooit meer. Het staat ergens in een datacenter energie te verbruiken omdat de servercomputers altijd aan staan. Hierdoor worden ze erg warm en moeten ze continu gekoeld worden. De cloud verbruikt grote hoeveelheden water om ten eerste elektriciteit op te wekken, en ten tweede voor de koelsystemen. Voor elk datacenter is dagelijks tot wel 19 liter water per dag nodig.

Het National Grid verwacht dat datacenters tegen 2030 iets minder dan 6% van het totale elektriciteitsverbruik vormen in het Verenigd Koninkrijk. Een interview in The Guardian stelt dat de bijdrage van datacenters aan de uitstoot van broeikasgassen groeit. Volgens voorspellingen zou alle hernieuwbare energie ter wereld in de komende 1-2 jaar niet genoeg zijn om de benodigde hoeveelheid energie van de cloud te compenseren.

Kleine bijdragen met een groot resultaat

Met iCloud en Microsoft OneDrive kan je gemakkelijk bestanden delen tussen meerdere apparaten. Elk binnengekomen mailtje of gemaakte foto wordt beheerd door servers van de cloud. Om jouw aandeel van het energieverbruik te verlagen, helpt het al heel erg om regelmatig je mail en foto’s op te schonen. Oude vakantiefoto’s waar je nooit meer naar kijkt of herhalende mails van een pakket dat verzonden wordt. Elk item dat niet meer op de online cloud staat, helpt de uitstoot te verminderen. Die ene mail zal geen drastische impact hebben, maar alle mails bij elkaar heeft een behoorlijk effect. Naar schatting staat een standaard e-mail gelijk aan een voetafdruk van 4 gram koolstof.

Twee keer nadenken over ChatGPT

Een nieuwe opkomende bron van emissies is het gebruik van kunstmatige intelligentie (AI). Het trainen van de AI-modellen verbruikt vele malen meer energie dan het gebruikmaken ervan. Toch is het goed om stil te staan bij het energieverbruik van open AI. Volgens het WWF staat 1 gesprek met de populaire tool ChatGPT gelijk aan 10 zoekopdrachten met Google. Een nieuw rapport van Google Gemini stelt dat een gemiddeld prompt 0,24 Wattuur aan energie gebruikt – ongeveer evenveel als een magnetron die 1 seconde aan staat. Een ingewikkeldere vraag, zoals het samenvatten van grote stukken tekst of het maken van afbeeldingen, kosten een stuk meer energie. Daarnaast kost het koelen van de servers per gesprek ongeveer 250 mL water.

Telkens “dankjewel” zeggen tegen het model is erg vriendelijk, maar ook onnodig (het zal nooit gevoelens hebben) en verspilling. Wees daarom altijd duidelijk met een vraag zodat er zo min mogelijk over-en-weer gesproken wordt. Probeer ook grote opdrachten te limiteren.

Aan de andere kant helpt AI ook met het efficiënter maken van systemen die daardoor energie kunnen besparen. Een voorbeeld zijn slimme thermostaten, die zuiniger zijn dan een handmatig bediend systeem. Daarnaast wordt AI ingezet om verbeteringen op het gebied van milieu en klimaat op te sporen. Het kan bijvoorbeeld in de landbouw de juiste tijden voor het zaaien, oogsten en irrigatie voorspellen. Weer- en klimaatmodellen op basis van AI blinken uit en zijn snel en kostenefficiënt.

En de miljoenen websites?

Ook een online pagina gebruikt energie en draagt bij aan de koolstofemissies. Website Carbon is een online tool die de broeikasgas-uitstoot van webpagina’s schat op basis van de gegevens die het daarvoor moet laden. Na het invullen van een website naar keuze, laat het zien hoeveel gram van CO2-equivalent wordt uitgestoten elke keer dat iemand de site bezoekt. Ook zoekt de tool naar de energiebron waar de hosting gebruik van maakt en controleert het of deze van hernieuwbare energie is. Onze eigen website, weer.nl, krijgt volgens de tool een koolstofclassificatie van D. Het mondiale gemiddelde ligt rond E met een gemiddelde uitstoot van 1,76 gram CO2-equivalent per bezoek. Behalve deze rekentool biedt de site ook meerdere tips voor bedrijven om hun digitale CO2-uitstoot te verminderen.

Groene stappen

Veel grote bedrijven, waaronder Apple, Microsoft en Facebook, zetten stappen om koolstofneutraal te worden tegen het jaar 2030. Beheerders van datacenters maken steeds meer (verplicht) gebruik van hernieuwbare energiebronnen. Hierbij stimuleren ze de energietransitie door op te treden als belangrijke afnemers van hernieuwbare energie en bij te dragen aan een efficiënter energiesysteem.

Ook op het gebied van AI daalt de benodigde energie. Het totale energieverbruik van een Gemini prompt kostte 33 keer meer energie in mei 2024 dan in mei 2025. De verbeteringen zijn het gevolg van de vooruitgang in modellen en andere software-optimalisaties. Het bedrijf sloot sinds 2010 overeenkomsten om grote getallen energie af te nemen uit duurzame energiebronnen.