Bijzonder kouderecord in Siberië

Noord-Siberische kou

Yakutia of Jakoetië is een uitgestrekte regio in het noorden van Siberië en omslaat bijna een vijfde van het Russische grondgebied. Het klimaat is er extreem, gekenmerkt door strenge, lange winters en korte, warme zomers. Zijn geografische ligging leidt tot een extreem continentaal klimaat omdat het ver verwijderd is van verzachtende oceanische invloeden. Ook ligt het op een vrij hoge breedtegraad: 80% van het gebied ligt boven 60°N, ongeveer even noordelijk als IJsland. De koude winters worden versterkt door het gebrek aan zonlicht tijdens de wintermaanden.

De hoofdstad van de regio, Yakutsk, staat bekend om zijn extreme kou en is één van de koudste steden ter wereld. Over het algemeen domineren hogedrukgebieden en leidt een gebrek aan bewolking tot veel warmteverlies. Ook zijn er een aantal bergketens die zorgen voor specifieke luchtstromen en dienen als blokkades voor warme lucht. Uitbraken van koude luchtbellen vanaf het Arctische gebied kunnen de temperatuur er sterk laten dalen.

Gemiddeld -40 in de winter

De stad Verchojansk is de plaats waar het nieuwe record is vastgelegd. De wintertemperaturen zakken er doorgaans naar tot beneden de -30 graden overdag. In de periode van december tot en met februari ligt de gemiddelde minimumtemperatuur rond de -50°C. Echt extreem koud!

Afgelopen september werd al enkele keer een minimale temperatuur van beneden de -10°C gemeten op het weerstation van Verchojansk, waarbij het overdag rond de 0 graden werd. Een week eerder was het er nog 12 graden. Sinds het einde van september ligt er een sneeuwdek van meer dan 10 centimeter door een voorbijgaand depressiesysteem. De reflecterende witte sneeuw heeft waarschijnlijk bijgedragen aan het sterk dalen van de temperatuur.

Historische koudegolf

Rond de maandwisseling werd het nog een stukje kouder en zakte het minimum tot onder de -25°C. Vijf nachten op rij hield deze kou vol. Tegenwoordig worden er vooral datum-warmterecords verbroken, maar de minimumtemperatuur van 4 oktober is het eerste datum-kouderecord in oktober sinds 2000 in de regio.

Meetgegevens van de afgelopen maand op het weerstation Verchojansk in Siberië. Bron: OGIMET

Opvallend genoeg werd de koudste dagtemperatuur precies na deze koude nachten gemeten, in plaats van tegelijkertijd. Uit de meetgegevens blijkt een wind uit het noordoosten tot de meest koude lucht te leiden, wat gezien de ligging van Verchojansk niet vreemd is. De koudste luchtmassa’s bevinden zich in het hoge noorden en in een groot continentaal gebied is de aangevoerde lucht vaak erg droog.

Warme zomers

Niet alleen komt extreme kou voor in Yakutia, maar ook de zomertemperaturen kunnen erg hoog oplopen. Het warme seizoen is weliswaar een stuk korter dan het koude seizoen. Dagtemperaturen boven de 30 graden zijn niet ongebruikelijk in juni tot en met augustus. Het warmst werd het in juni 2020 met 38°C, wat ook de hoogst gemeten temperatuur ooit is boven de Poolcirkel. Dit is ruim 100 graden verschil met de koudst gemeten temperatuur van -64,4°C.

Zo blijkt maar weer dat de mondiale opwarming niet per se betekent dat het overal warmer is. Datumrecords zijn vaak aan toeval onderhevig, of het nu gaat om buitengewone warmte of kou. Door de opwarming raakt het klimaatsysteem uit balans en zulke verstoringen kunnen verrassende gevolgen hebben.