Lang nat en toch weer sproeien
Een lange natte periode en nu toch weer sproeiers op het land. Hoe kan het dat dit nodig is, terwijl er de afgelopen maanden zoveel regen is gevallen? Het neerslagtekort bevindt zich onder het gemiddelde, maar dat betekent niet dat gewassen er genoeg aan hebben.Steeds meer verdamping
De hoeveelheid water dat uit de grond verdampt, hangt af van de zonnestraling en temperatuur. Het KNMI gebruikt een wiskundige formule om in te schatten hoeveel water uit de grond verdampt. Hieruit volgt dat de verdamping met 2% toeneemt per 1°C temperatuurstijging en twee keer zoveel zonnestraling geeft twee keer zoveel verdamping.
De afgelopen decennia is zowel de temperatuur als de zonnestraling toegenomen. Ook de verdamping neemt toe, met in de lente +18% sinds 1991. De hoeveelheid zonnestraling in de lente is sinds 1991 gestegen met 16%, wat sterk overeenkomt met de toename in verdamping. Daarnaast steeg de temperatuur in deze periode 0,9°C, wat de resterende +2% verdamping verklaart. Voor de zomer geldt eenzelfde rekensom.
Deze afbeelding geeft een toename in verdamping en zonnestraling in de lente weer van1965 tot en met 2022. Bron: KNMI
Uitdroging van de bodem
De tweede helft van de zomer verloopt een stuk warmer en zonniger dan de eerste helft. Hierdoor verdampt een aanzienlijke hoeveelheid water uit de grond. Afhankelijk van de wind, kan de dagelijkse verdamping oplopen tot 5 à 6 millimeter per vierkante meter. Na 10 dagen kan er op deze manier al 50 mm water uit elke vierkante meter grond verdwijnen.
Een gemiddeld akkerbouwbedrijf werkt op 43 hectare, waarbij één perceel ongeveer 5 hectare groot is. Je kunt je voorstellen dat hier enorme hoeveelheden water uit verdampen op een zonnige dag.
Op deze manier droogt de bovenlaag van de bodem uit. De bovenlaag is gemiddeld 25 cm dik en bevat mineralen en organisch materiaal. Plantenwortels reiken normaal gesproken enkele tientallen centimeters dieper in de bodem, maar door het natte voorjaar zijn ze minder diep gegroeid. Tijdens de natte periode zat er veel water in de bovenlaag, dus hadden planten maar korte wortels nodig om het water te bereiken. Nu is de bovenlaag droog en kunnen de plantenwortels niet genoeg water opnemen.
Sproeien voor extra water
Een uitgedroogde bodem is hydrofoob en kan alleen geleidelijk vocht opnemen. Tijdens zomerse stortbuien valt er in één keer veel water, maar de grond kan dit water niet efficiënt opnemen. Als gevolg stroomt het water direct over het oppervlak naar de sloot zonder dieper de bodem in te trekken. Voor gewassen blijft er te weinig over en moet er gesproeid gaan worden.
Vanaf vorig najaar hebben we in Nederland één van de langste regenperiodes ooit gehad. Waterschappen moesten overtollig water wegpompen om te voorkomen dat grote delen van de grond onder water kwamen te staan. Nu, nog maar kort nadat de nattigheid op hield, wordt zoetwater aangevoerd voor het sproeien van gewassen. Dat komt dus door de combinatie van veel verdamping en kortere plantenwortels.
