Kunnen mensen orkanen opwekken?
Toen orkaan Milton vorige week met hoge snelheid naar de Amerikaanse staat Florida trok, ontstonden verschillende beweringen over het ontstaan van deze enorme orkaan. Het weer in Florida werd gemanipuleerd en de orkaan zou door de mens gevormd zijn om Republikeinse kiezers tegen te gaan. Is het met de huidige technologieën écht mogelijk om een orkaan te beheersen?Omvang van de ramp
Milton bereikte maandagavond windsnelheden van bijna 290 km/h, wat het een orkaan van de vijfde (zwaarste) categorie maakte. Uiteindelijk kwam het aan land als een categorie-3 orkaan en haalde rond de kern nog zeer hoge windsnelheden van 200 km/h. Boven land neemt de kracht langzaam af, maar in de tussentijd veroorzaakt het veel overlast.
De orkaan had in Florida zeer zware windstoten, zware regen- en onweersbuien en tientallen tornado’s tot gevolg. Ondanks de vele waarschuwingen vooraf zijn meerdere slachtoffers gevallen omdat het voor velen niet mogelijk was om tijdig te evacueren (denk aan het gebrek aan brandstof of financiële middelen). De schade is enorm en miljoenen mensen zaten zonder stroom. Het was één van de zwaarste stormen in de recente Amerikaanse geschiedenis.
Op sociale media platforms, zoals X en TikTok, circuleerden berichten rond die beweren – zonder bewijs – dat de Amerikaanse overheid het weer controleert. Deze berichten, die veelal zijn gepubliceerd door accounts die bekendstaan om het verspreiden van complottheorieën, werden miljoenen keren bekeken. Ze suggereren dat orkaan Milton doelbewust is gecreëerd door een duister gedeelte van de Amerikaanse overheid. De accounts hebben verschillende verklaringen voorgesteld voor hoe de manipulatie zogenaamd is gedaan.

Complotberichten over het manipuleren van orkanen zijn onjuist. Bron: AFP Fact Check
Cloud seeding
Eén van deze verklaringen is het gebruik van weermanipulatietechnieken zoals cloud seeding. Cloud seeding (‘wolkenzaaien’) is een techniek dat in sommige landen (op kleine schaal) wordt toegepast om kunstmatige regen op te wekken. Vliegtuigen strooien chemicaliën over wolken en daar hechten zich waterdruppels aan. De druppels klonteren samen en vallen uiteindelijk naar beneden als neerslag. In landen met een droog klimaat wordt deze techniek gebruikt om zoveel mogelijk vocht uit de lucht te kunnen benutten.
Cloud seeding wordt dus toegepast als er niet genoeg aerosolen of waterdamp in de atmosfeer aanwezig zijn voor het optreden van condensatie. De techniek wordt dan ingezet om dit proces proberen te forceren. Echter is dit boven de Golf van Mexico geen probleem omdat de lucht daar zeer vochtig is (> 70% RH). In combinatie met hoge (water)temperaturen kan deze hoeveelheid vocht leiden tot het vormen van orkanen in de zomer- en herfstmaanden. Te weinig water hadden ze in Florida ongetwijfeld ook niet, want het gebied werd twee weken eerder al getroffen door orkaan Helene, die door enorme hoeveelheden neerslag in meerdere staten dodelijke overstromingen veroorzaakte.
Geoengineering
Andere gebruikers gaven in plaats daarvan de schuld aan geoengineering, interventies in het klimaatsysteem tegen klimaatverandering. Het omvat een breed scala aan methoden die de effecten van klimaatverandering zouden moeten helpen verminderen. Nochtans bestaan er geen door de mens gemaakte hulpmiddelen die stormen kunnen maken of beheersen. De huidige kennis en technologie maken het niet mogelijk om geoengineering te gebruiken voor het bewerken van orkaansystemen.
Link met klimaatverandering
Orkanen zijn natuurlijke weersystemen die beginnen als een tropische golf boven Afrika– een lagedrukgebied waar wolken en onweersbuien ontstaan. Sterke winden bewegen het systeem weg van Afrika en richting Amerika, waar ondertussen warme en vochtige lucht opstijgt uit de tropische Atlantische Oceaan. Door de omwenteling van de aarde begint het systeem van wolken en winden te draaien, wat kan uitgroeien tot een orkaan als er voldoende energie van het warme zeewater aanwezig is en de situatie in de atmosfeer gunstig is.

De benodigde ingrediënten voor een orkaan. Bron: BBC Verify
Deze omstandigheden worden door klimaatverandering gunstiger, waardoor sterke orkanen vaker kunnen voorkomen. Zowel Milton als Helene intensiveerden zeer snel, wat voor sommige gebruikers gezien werd als bewijs ter ondersteuning van hun beweringen dat het niet om een natuurlijke storm ging, maar een door de mens veroorzaakte storm. Maar het snelle versterken en hevigere regenval zijn eigenschappen van orkanen die in onderzoek naar toekomstige klimaatverandering gevonden worden. Ook blijkt uit onderzoek dat de kans op uitzonderlijk warm zeewater over de route van een orkaan honderden keren groter is geworden door de door de mens veroorzaakte opwarming.
Eerdere pogingen faalden
Er zijn enkele historische pogingen geweest om orkanen te controleren. In 1947 werkte General Electric samen met het Amerikaanse leger om droogijs van vliegtuigen van de luchtmacht te laten vallen in de baan van een orkaan. Het doel was om deze te verzwakken, maar dat werkte niet.
In de jaren 60, 70 en 80 probeerde de federale overheid kort Project STORMFURY. Het idee was om het oog van een orkaan te vervangen door een grotere, waardoor de orkaan een grotere omvang zou krijgen maar een lagere intensiteit. De resultaten van de experimenten waren niet doorslaggevend en werden in twijfel getrokken. Wetenschappers van de National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA) geven aan dat ideeën voor het zaaien van orkanen niet werken.
"Als meteorologen orkanen konden stoppen, zouden wij orkanen stoppen," zei Kristen Corbosiero, hoogleraar atmosferische en milieuwetenschappen aan de Universiteit van Albany. "Als we het weer konden controleren, zouden we niet de dood en vernietiging willen die nu is gebeurd."