El Niño wordt overgenomen door La Niña
Het 2023/2024 El Niño evenement dat grote invloed had op oceaantemperaturen en het weer over de hele wereld, loopt ten einde. Het domineerde een jaar lang, maar in mei 2024 het zijn grip op de wereld losgelaten. El Niño is de warme fase van ENSO – de koppeling tussen het oceaan- en atmosfeersysteem in de Stille Oceaan – en het is een natuurlijke oorzaak van jaarlijkse variaties in het klimaat. Sinds mei 2023 verkeerde het systeem in deze warme fase en dat had, in combinatie met de door de mens veroorzaakte klimaatverandering, vele maanden van recordhoge oceaantemperaturen als gevolg.Ontwikkeling van La Niña
Het WMO (Wereld Meteorologische Organisatie) heeft begin juni het einde van El Niño aangekondigd. Later in het jaar zou het ENSO systeem gaan verschuiven naar de koude fase, La Niña. Een paar dagen later meldde het klimaatvoorspellingscentrum van de Amerikaanse nationale weerdienst een kans van 65% dat La Niña zich in juli-september zal ontwikkelen. Ze zal waarschijnlijk aanhouden tot in de winter van 2024-2025.
Links de situatie in december 2023, rechts mei 2024. Het zeeoppervlak in de Stille Oceaan is langzaam aan het afkoelen na de piek van El Niño. Bron: Climate Reanalyzer
De hoge oceaantemperaturen in de oostelijke Stille Oceaan zijn gedurende de maand mei teruggekeerd naar (onder-)gemiddelde waarden. De snelheid van het afkoelen is vertraagd sinds vorige maand, maar ondergemiddelde oceaantemperaturen houden aan. Door deze ontwikkelingen, in combinatie met veranderingen in de tropische atmosferische circulatie, verwacht het voorspellingsteam dat La Niña ergens in de zomermaanden ontstaat.
Deze gevolgen had El Niño dit jaar
De El Niño van afgelopen jaar was één van de vijf sterkste ooit gemeten. Het fenomeen piekte in december 2023, maar het veroorzaakte nog lang hoge temperaturen door het vertragende effect van opwarmend zeewater. Het heeft zeer waarschijnlijk bijgedragen aan verhoogde oceaantemperaturen, hittestress op koraalriffen, droogte in het Amazonegebied, extreme regenval in onder ander Afrika en recordhoge maandgemiddelde temperaturen. Over de hele wereld verliep elke maand tussen juni 2023 en mei 2024 als de warmste ooit gemeten.
Een korte neutrale ENSO
Op dit moment bevindt de ENSO zich in geen van beide fasen; het zit in de zogenaamde neutrale fase. Dat wil zeggen dat het weer dichtbij het langetermijngemiddelde ofwel ‘klimaatnormaal’ komt. Deze neutrale fase zal echter niet lang aanhouden, omdat La Niña al binnen een paar maanden verwacht wordt. De klimatologische omstandigheden van de tropische Stille Oceaan gaan van het ene uiterste naar het andere. Oceaantemperaturen zijn ongewoon koud tijdens La Niña en dat leidt tot zwaardere neerslag dan normaal boven Zuidoost-Azië.
De ONI (Oceanic Niño Index) van ENSO sinds 1990. Het is de gemiddelde temperatuurafwijking over 3 maanden in de oppervlaktewateren van de oost-centrale tropische Stille Oceaan. Bron: Golden Gate Weather Services
Het moment van de La Niña ontwikkeling betekent dat ze ook invloed zal hebben op het Atlantische orkaanseizoen. De waarschijnlijkheid van een La Niña in combinatie met recordhoge oceaantemperaturen is de reden dat er een buitengewoon orkaanseizoen voorspeld wordt. Zowel El Niño als La Niña hebben extreem weer tot gevolg, maar op verschillende plaatsen en van verschillende typen. Stormsystemen rond Noord-Amerika verschuiven tijdens La Niña winters naar het noorden, waardoor het noorden natter wordt en het zuiden te maken krijgt met drogere omstandigheden. We hebben een vrij sterke El Niño achter de rug, maar dat houdt geen direct verband met de sterkte van de aankomende La Niña. Er kan geen duidelijk verband worden aangetoond tussen de kracht van de twee tegengestelde fasen. Het is onwaarschijnlijk, maar niet onmogelijk, dat zwakke en gematigde El Niño’s leiden tot een sterke La Niña (1 van de 4). Vaker ontwikkelt een sterke La Niña na een sterke El Niño (4 van de 6). Neem dat echter met een korrel zout, want de allersterkste El Niño leidde tot de allerzwakste La Niña.
