Een zonnige halo, of toch niet?
Gisteren was er een optisch weerverschijnsel zichtbaar, namelijk een halo om de zon. De weerspreuken “een kring om de zon, water in de ton” en “kring om de maan brengt regen aan” bieden helaas geen positief perspectief op de weersomstandigheden die volgen. Een halo om de zon wordt waargenomen bij een naderend lagedrukgebied en dat brengt regenachtig weer mee. En warempel, vandaag bleek het zeer onstuimig weer. Een situatie die aantoont dat weerspreuken niet voor niks oude wijsheden zijn!Lichtbreking
IJskristallen in de atmosfeer kunnen zonlicht breken, opdelen of reflecteren. Door deze eigenschappen zijn sommige optische effecten kleurloos en andere juist kleurrijk. Wolken die bestaan uit ijskristallen worden gevormd op grote hoogte. Op deze hoogte van ongeveer 10 kilometer is het erg koud, waardoor waterdamp condenseert tot ijskristallen. Er is dus hoge bewolking nodig (dat noemen we cirruswolken) om zo’n optisch verschijnsel waar te nemen.
Schematische weergave van haloverschijnselen rond de zon of maan. Lichtbreking in ijskristallen veroorzaakt deze optische verschijnselen. Bron: bommeltje.nl
Halo, bijzon, bogen en zonnezuil
- Een halo is een cirkel rond de zon of maan. Het zonlicht wordt afgebogen tijdens het binnenkomen en verlaten van willekeurig georiënteerde zeshoekig ijskristallen, waardoor er een cirkel vormt met een straal van 22° tot de zon. Afhankelijk van de hoeveelheid bewolking is een halo wit of meerkleurig.
- Een bijzon of parhelium (Grieks: “met de zon”) is een gekleurde lichtvlek links of rechts van de zon. De positie van een bijzon hangt af van de stand van de zon. Hoe hoger de zon, hoe verder de bijzon van de halo kring vandaan ligt. Een bijzon is zichtbaar tot een zonshoogte van maximaal 60°. De kleur van een bijzon is meestal rood aan de kant van de zon tot blauw aan de buitenrand. Meestal zijn ze even groot of groter dan de zon en een heldere bijzon heeft een witte ‘staart’ die van de zon af wijst.
- Heldere, kleurrijke circumzenitale en circumhorizontale bogen vereisen een specifieke zonshoogte. De circumzenitale boog is alleen te zien bij lage zonnestanden (tot 30°) en staat bol naar de zon toe. Een circumhorizontale boog is zichtbaar bij een zonshoogte groter dan 58°, waardoor het op hoge breedtegraden niet waargenomen kan worden. Deze boog loopt evenwijdig aan de horizon.
- Een zonnezuil ontstaat als gevolg van reflecterend zonlicht op ijskristallen. Het licht vormt een verticale kolom boven de zon. Zonnezuilen komen meestal voor tijdens zonsopkomst of zonsondergang, als er gelijktijdig cirruswolken zijn. Bij een lage zon heeft de zonnezuil een rode of oranje kleur.
Bijzonnen (bron: space.com)
Circumzenitale boog (links) en zonnezuil (rechts) (bron: weerflits.be)
Naast de hierboven beschreven optische verschijnselen zijn er nog veel meer mogelijkheden waarop zonnestralen een kleurrijk patroon kunnen vormen. Haloverschijnselen zijn dus zeker niet zeldzaam, maar desalniettemin altijd mooi om te zien.
