De NAO: een uitleg voor deze tweedelige zomer
De zomer van dit jaar bestond uit een tweedeling. De eerste helft was koel en vrij nat, maar tijdens de tweede helft was er veel zon en zomerse temperaturen. Deze tweedeling had te maken met de verdeling en sterkte van hoge- en lagedruk rondom Europa, ook wel de Noord-Atlantische Oscillatie genoemd.Drukverschillen in de atmosfeer
De Noord-Atlantische Oscillatie (NAO) beschrijft het drukverschil tussen de Azoren en IJsland. Gebruikelijk is hogedruk bij de Azoren (Azorenhoog) en lagedruk bij IJsland (IJslandlaag), maar de sterkte en locatie van deze drukgebieden kan verschillen. De veranderingen in drukverschillen hebben invloed op het weer in Europa.
De NAO heeft twee fasen: een positieve en een negatieve. Bij een positieve NAO-index is het drukverschil tussen de Azoren en IJsland groot en zijn de westenwinden sterk. Een klein drukverschil komt overeen met een negatieve NAO-index, waarbij de westenwinden worden verstoord.
Schematische weergave van de invloed op weerpatronen en straalstroom van de NAO in een negatieve fase (links) en positieve fase (rechts). Bron: climate.gov / NOAA
Van de ene naar de andere fase
Aan het begin van de zomer van 2024 bevond de NAO zich in de negatieve fase. Hogedrukgebieden bevonden zich ver weg op de Atlantische Oceaan en lagedrukgebieden hingen in de buurt van Schotland. Wind uit het noorden of westen brachten koude en vochtige lucht naar het westen van Europa. Hierdoor bleef het wisselvallig en relatief koel in de eerste zomermaand.
Eind juni sloeg de NAO om naar de positieve fase, waardoor de wisselvalligheid gelijk plaatsmaakte voor zonnig en warm zomerweer. In juli werden we verrast en keerde koel en wisselvallig weer terug, terwijl de NAO-index vrijwel positief bleef. Halverwege de maand begon het effect van een positieve NAO te versterken en vestigden hogedrukgebieden zich steeds vaker boven Europa.
Lagedrukgebieden nabij IJsland zijn in de zomer gunstig voor stabiel weer in (West-)Europa. Er waait dan een zuidwestelijke wind, die alsmaar golven met warme lucht aanbrengt. Zo kunnen hogedrukgebieden, afkomstig van de Azoren, veel verder naar het noorden bewegen. De zomer begon nu echt, met stabieler, warmer en droger weer.
Drijfveer voor het Hollandse weer
De NAO is het meest uitgesproken in de winter, maar ook tijdens de zomermaanden merken we zijn invloed. De afwisseling tussen positieve en negatieve fasen is bepalend voor omslagen in het weer in Europa. Of de zomer droog en warm wordt of wisselvallig en koeler, heeft dus te maken met de ligging van drukgebieden en daarmee de straalstroom.
Tijdens de langdurige negatieve NAO-index in de aanloop naar de zomer waren de lagedrukgebieden bij IJsland krachtig en bleef hogedruk vaak ten zuiden van Nederland. Hier bleven we onder invloed van storingen en wisselvalligheid door de sterke depressies. Waar het in de positieve fase wel warm werd, hield het steeds niet lang genoeg aan voor een hittegolf.
De overgang van aangenaam nazomerweer naar een stuk frissere luchtsoort en buien van deze week vind ook zijn oorsprong in de NAO. Het Azorenhoog is ver van Europa verwijderd, waardoor lagedruk verder naar het zuiden kan komen. Op 8 september keerde de positieve index om naar een negatieve, wat overeenkomt met het huidige beeld van de luchtdruk.
De NAO index van de afgelopen 90 dagen. In het rood de positieve fasen, blauw de negatieve. Bron: weather.plus
De NAO is gedefinieerd in het huidige klimaat, maar de atmosferische circulatie kan mogelijk veranderen naarmate de aarde opwarmt en er meer warmte en vocht in de lucht zit. In een volgend artikel gaan we dieper in op de NAO met klimaatverandering. Blijft het circulatiepatroon vergelijkbaar of verandert het?
