Waarom natuurbranden soms wél goed zijn

Nog geen maand geleden waarschuwden experts dat natuurbranden in Nederland de toekomst veel vaker gaan voorkomen, en steeds gevaarlijker worden. Ze komen nu al regelmatiger voor dan je misschien denkt. Vooral in de erg droge jaren. Zo ging het aantal meldingen in het zeer droge 2018 richting de duizend. Meestal kunnen die branden nog wel in de kiem worden gesmoord, maar door de stijgende temperaturen en het eveneens stijgende neerslagtekort nemen de risico’s toe. Verschillende kennisorganisaties waarschuwden dat branden vaker oncontroleerbaar worden, en dat bovendien de impact groter zal worden. Alarmbellen dus.

Bovendien stijgt in het oosten van ons land de brandgevoeligheid van de natuur sneller dan in het westen. Dat komt doordat het oosten extremere temperaturen kent. In het westen heeft de zee nog een matigend effect. Hogere temperaturen versterken de droogte natuurlijk extra, omdat er dan ook meer verdampt. Zo zien we vaker dat de droogte c.q. het neerslagtekort in de oostelijke provincies veel ernstiger is dan in het westen. Hoe droger de begroeiing, hoe ‘beter’ het brandt, en zo versterkt het elkaar allemaal.

Wat was men daar in Twente dan aan het doen? Het was allemaal om de natuur een handje te helpen. In de natuur is een fikse brand namelijk helemaal niet per definitie slecht. Zeker, het ziet er dramatisch uit nadat ergens een flinke brand heeft gewoed, maar toch profiteren bomen en planten ervan.

Vruchtbaar as

Wanneer een plant verbrandt, blijft er natuurlijk as achter. In die as blijven allerlei voedingsstoffen, afkomstig uit die plant, achter. Die blijft dus liggen waar de brand heeft gewoed, en die zijn heel goed voor de bodem. Die wordt er extra vruchtbaar van, waardoor allerlei nieuwe planten kunnen groeien. In het geval van heide is het belangrijk om een zo divers mogelijke heidepopulatie te hebben, met zowel jonge als oudere planten. Jonge heide is bijvoorbeeld aantrekkelijk voor insecten, oudere planten kunnen goede schuilplaatsen voor grotere dieren vormen. Bij de gecontroleerde branden van deze week, heeft men daarom kleine, speciaal geselecteerde stukjes hei laten afbranden. Op die manier is het dus gunstig voor de ontwikkeling van het heigebied.

Juist in de winter

Is dat dan niet gevaarlijk, als we elke keer de noodklok luiden over natuurbranden? Juist in het winterseizoen valt dat erg mee. Aan elke brand zitten natuurlijk risico’s, maar gisteren waren de omstandigheden ideaal. De grond was goed koud, het had die nacht nog licht gevroren. Er was vrijwel geen wind, wat de controleerbaarheid van een brand natuurlijk ten goede komt, en daardoor verbranden de planten ook beter. Daarnaast is de bodem op het moment niet te droog, en ook niet te nat.

Een ander voordeel is dat dieren er nu ook het minst last van hebben. Veel vogels zijn nu nog in het buitenland, ze broeden nog niet, en doordat de brand in de winter niet zo diep de bodem in gaat, hebben ook dieren onder de grond hier geen last van. Een winterbrand op de hei heeft eigenlijk bijna alleen maar voordelen. Sterker nog: heide is zelfs ooit ontstaan door het verbranden van bos.

Zomerbranden blijven gevaarlijk

Uiteraard is dat in de lente en zomer totaal anders. Het is warmer, droger en dieren zitten volop in hun voortplantingsseizoen. Dan kan een natuurbrand, die dan ook nog eens veel dieper komt én slechter te controleren is, enorme schade aanrichten. Wat dat betreft kunnen die alarmbellen voorlopig blijven rinkelen. Een hete, droge zomer is tegenwoordig eerder regel dan uitzondering.