Uitbarsting vulkaan Tonga brengt 1,5 graden opwarming dichterbij
De explosieve eruptie van de Hunga Tonga-Hunga Ha'apai vulkaan in het ten oosten van Australië gelegen eilandstaatje Tonga heeft op 15 januari 2022 zoveel waterdamp in de stratosfeer gebracht dat de aarde er tijdelijk een beetje van kan opwarmen. De kans dat de gemiddelde temperatuur op aarde hiermee in de komende jaren voor het eerst boven de in het Parijs-akkoord afgesproken grens van 1,5 graden uitkomt, is daarmee 7 procent hoger dan eerst, zo hebben Britse onderzoekers becijferd. Ze publiceerden hun bevindingen vorig jaar november in het blad Nature Climate Change.De Hunga Tonga-Hunga Ha'apai vulkaan was op het moment van zijn uitbarsting een deels onderzeese vulkaan met zijn caldera op een diepte van ongeveer 150 meter onder zeeniveau. Hij barstte vorig jaar in januari plotseling uit.
Drukgolf
Toen de vulkaan uitbarstte, deed zich een geweldige explosie voor die een drukgolf veroorzaakte die zich twee keer over heel de wereld verplaatste en overal als een plotselinge verandering in de luchtdruk te meten was. De knal, waarmee de explosie gepaard ging, was tot in Amerika te horen. Na de explosie steeg een geweldige rookkolom van de vulkaan op die een hoogte van 20 kilometer bereikte en tot diep in de stratosfeer kwam, een plaats waar onder normale omstandigheden maar weinig gebeurt en normaal gesproken vrijwel niets vanaf het aardoppervlak doordringt. Nu was dit echter heel anders
Uit metingen van een NASA-satelliet is gebleken dat er door de vulkaanuitbarsting op Tonga een hoeveelheid waterdamp in de stratosfeer is doorgedrongen die voldoende is om 58.000 olympische zwembaden met water te vullen. De extra waterdamp die zo in de stratosfeer terechtkwam, vertegenwoordigde 10 tot 15 procent van het totaal aan water dat daar op dat moment aanwezig was. Dat is een enorm grote aanvulling, een aanvulling die bijvoorbeeld vier keer zo groot was als die ten tijde van de uitbarsting van de Pinatubo in 1991, die toch als één van de grootste vulkaanuitbarstingen ooit te boek staat.
Er kwam ook SO2 (stikstofdioxide) in de stratosfeer terecht. Die hoeveelheid was juist relatief klein en veel kleiner dan die ten tijde van de uitbarsting van de Pinatubo. Heeft SO2 in de stratosfeer een tijdelijk koelend effect op de temperatuur op aarde, van waterdamp in de stratosfeer wordt het juist een fractie warmer. En omdat de hoeveelheid waterdamp, die door de uitbarsting van de vulkaan in de stratosfeer terechtkwam, vele malen groter was de hoeveelheid SO2, is het opwarmende effect deze keer bovenliggend.
Fractie warmer
Het zal jaren duren voordat de extra waterdamp weer uit de atmosfeer is verdwenen, zo verwachten de onderzoekers. Een gevolg hiervan is dat het op aarde een fractie warmer kan worden. Waterdamp is een broeikasgas dat extra warmte van de zon opneemt. Verder kunnen andere stoffen, die door de uitbarsting van de Hunga Tonga-Hunga Ha'apai vulkaan in de stratosfeer terecht zijn gekomen, in de ozonlaag met ozon reageren en ervoor zorgen dat de ozonlaag (tijdelijk) wat dunner wordt. Ook die veranderingen kunnen invloed hebben op de temperaturen in (in dit geval) de stratosfeer. De effecten zijn naar verwachting echter niet groot en ook maar tijdelijk. Ze moeten de komende jaren geleidelijk weer verdwijnen, maar kunnen er dus wel voor zorgen dat we al even aan de 1,5 graden uit het Parijs-akkoord komen. We zitten nu volgens schattingen op rond 1,3 graden wereldwijd.