Seizoen lichtende nachtwolken komt maar traag op gang
Het is de tijd van de lichtende nachtwolken; wolken die voorkomen op circa 80 kilometer hoogte (veel hoger dan gewone wolken) en tegen het einde van de avondschemer of in de late nacht, net voor zonsopkomst, het licht van de zon weerkaatsen. Maar tot nu toe wil het nog niet erg vlotten. De erg actieve zon is daarvan waarschijnlijk de oorzaak. Kosmische straling, nodig bij het vormen van de lichtende nachtwolken, kan daardoor vanuit de ruimte de aardatmosfeer maar moeilijk bereiken, lastiger dan in tijden met een inactieve zon.De periode rond de langste dag, volgende week woensdag 21 juni, geldt als meest gunstige voor wat betreft het zien van lichtende nachtwolken. Het zijn de ‘hoogste’ wolken die in de aardatmosfeer, op een hoogte tussen 75 en 85 kilometer, kunnen ontstaan. Hiervoor zijn waterdamp (water in zijn onzichtbare gasfase), minuscule stofdeeltjes of elektronen (afkomstig van kosmische straling) en extreem lage temperaturen van minimaal -120 graden of lager nodig. De waterdamp zet zich als rijp op de deeltjes af en zo ontstaat zo’n wolk.
Zon ondiep onder de horizon
Deze wolken worden op aarde zichtbaar op die plaatsen waar de zon ‘s nachts zo ondiep onder de horizon staat, dat het aan het aardoppervlak donker is, maar op een hoogte van 85 kilometer nog niet. De op die hoogte nog wel zichtbare zon belicht deze ijle wolken, die vervolgens aan het donkere aardoppervlak zichtbaar worden. Ze lijken dan licht te geven en zo komen ze aan hun naam: lichtende nachtwolken (noctilucent clouds).
Wanneer te zien?
Normaalgesproken zijn ze dus in de periode rond de langste dag te zien. Zo’n vijf weken ervoor worden ze al weleens gespot, het kan theoretisch nog tot vijf weken na de langste dag. Doordat de zon dit jaar zo actief is en er aan het oppervlak van de zon zoveel zonnevlekken te zien zijn, wil het seizoen van de lichtende nachtwolken in Nederland nu maar moeilijk op gang komen. Heel ver noordelijke worden ze wel degelijk af en toe gezien, maar te ver weg om dat ook vanaf Nederlands grondgebied mogelijk te maken. We zijn op weg naar een zonnevlekkenmaximum dat in 2025 zijn beslag moet krijgen.
Zonnevlekkenmaximum
Tijdens een zonnevlekkenmaximum kan de voor de vorming van veel lichtende nachtwolken benodigde kosmische straling maar moeilijk tot in de aardatmosfeer doordringen. Daarom zijn nu duidelijk minder lichtende nachtwolken te zien. Enkele jaren geleden, toen nog een zonnevlekkenminimum aan de gang was, ging dat veel makkelijker. Toen was het soms bijna dagelijks wel ergens raak. Nu is het voor de volgers echt doorbijten. En dat lijkt dus minstens nog enkele jaren aan te houden. Dit wil overigens niet zeggen dat er helemaal geen komen. Ze kunnen ook op andere manieren ontstaan en zullen vast nog wel eens opduiken.