Ramp in de maak: extreem weer in Alpen en Middellandse Zeegebied

De gevaarlijke weerssituatie heeft alles te maken met het verdrijven van de extreme hitte waar grote delen van Europa, maar vooral Frankrijk, afgelopen week mee te maken hadden. De zogenaamde rug van hogedruk, gevuld met warme lucht, lag lange tijd vast boven het zuidelijke en centrale deel van Europa. Een scherpe trog, een gebied met lagere druk, vooral ook hoger in de atmosfeer, kwam daarvoor in de plaats. Voor de tijd van het jaar is die trog opvallend 'diep'. Tevens is de (boven)lucht in die trog opvallend koel.

Een koufront vormt de scheidingslijn tussen die twee uitersten van luchtsoorten. Al een paar dagen ligt dat koufront over West-Europa, eigenlijk maar langzaam naar het noordoosten bewegend. Op moment van schrijven ligt die lijn grofweg van het zuiden van Spanje, via Barcelona en de Alpenlanden helemaal tot aan de Baltische Staten en Finland aan toe.

Een explosieve mix van weer-ingrediënten

Over het algemeen is zo'n scherp front al genoeg voor de vorming van een felle buienlijn. Maar dat front is slechts één van de vele factoren die een rol spelen bij het weerbeeld in de genoemde regio's. Zo is bijvoorbeeld ook het zeewater in het westelijke deel van de Middellandse Zee zeer warm. Mede daardoor is de lucht aan de warme kant van het front niet alleen erg warm, maar ook nog eens heel vochtig. Dat maakt de atmosfeer heel onstabiel van opbouw, omdat warme en vochtige lucht de neiging heeft om op te stijgen en zo tot flinke (onweers)buien kan leiden.

Gisteren leidde dit allemaal al tot gevaarlijke onweersbuien in o.a. Spanje, de Alpenlanden en Beieren (Duitsland). Grote hagelstenen, zware windstoten en een grote bak regen lieten op meerdere plekken een enorme ravage achter. In Zwitserland is het lokaal al tot wateroverlast gekomen, waarover verderop in dit artikel meer.

Zie hieronder de beelden van hagelschade en overstromingen de afgelopen dagen:

Grote gebieden met grote hagel:

Vandaag en morgen komt bij dat eerdergenoemde weerbeeld nog een extra factor meespelen. De scherpe luchtmassagrens zorgt namelijk voor een flinke potentiële energie. Mede doordat de eerdergenoemde trog vanuit het westen nadert, gaat die energie benut worden en vormt zich momenteel razendsnel een venijnig lagedrukgebied. Dat lagedrukgebied ontstaat vandaag boven zee ten oosten van Spanje en trekt langs het westen van Sardinië en Corsica richting Genua.

Hagel, windstoten en overstromingen: code rood

Leuk en aardig, dat technische gebrabbel, maar wat betekent dit concreet?

Hoewel het lagedrukgebied zich momenteel nog aan het vormen is, zijn felle (onweers)buien inmiddels al flink aan het huishouden boven delen van de Alpen, het oosten van Spanje en het zuidoosten van Frankrijk. We gaan per regio even in op de risico's, een spoorboekje voor de weerssituatie. Belangrijk detail is dat de weerdiensten van desbetreffende landen voor de regio's die aan bod komen al code oranje en rood hebben uitgegeven:

Stevige buien in Frankrijk vanmorgen:

Mallorca en omgeving: Momenteel (zondagochtend) beweegt de lijn met felle onweersbuien boven Spanje naar het oosten. Richting het middaguur trekken de buien richting de eilandengroep Gymnesen en de Balearen, waar ook Mallorca deel van uitmaakt. Doordat de atmosfeer zeer dynamisch is, kunnen de buien gepaard gaan met veel gevaarlijke randverschijnselen: zware windstoten, veel bliksem, grote hagelstenen en zeer veel neerslag. Zelfs het voorkomen van een tornado kan niet helemaal worden uitgesloten. Het gaat om meerdere series buien die tot in de avond aan kunnen houden. Hoewel de precieze koers en intensiteit van de buien niet vooraf bepaald kan worden, kan dit in potentie echt levensgevaarlijke situaties opleveren.

Zuidoost Frankrijk, Sardinië en Corsica: In het zuidoosten van Frankrijk komen vanmorgen al felle regen- en onweersbuien voor. In de loop van de ochtend klaart het op steeds meer plekken op, al blijft de kans op een bui aanwezig, zeker richting de Franse Alpen. In de middag worden de effecten van het lagedrukgebied sterker en steekt er een straffe wind op. Eigenlijk een typische Mistral-wind, die vooral ten zuidoosten van de Middellandse Zee huis gaat houden. Een windkracht 9 of 10 is dan zeker (op grote schaal) mogelijk, met windstoten die tot 130 km/uur uit kunnen halen, tijdens buien nog hoger.

Vanaf de late middag, maar vooral avond en komende nacht krijgen Corsica en Sardinië dan ook met die felle buien en wind te maken. Bliksem, hagel, extreme windstoten, en wateroverlast behoren dan tot de mogelijkheden.

Noord-Italië en de Alpenlanden: De meest grootschalige ravage is misschien wel weggelegd voor het noorden en noordwesten van Italië en Zwitserland. Al meerdere dagen zijn in bijvoorbeeld Zwitserland zware hagelbuien voorgekomen. Ook gisteren en vandaag hebben buien voor flink veel neerslag gezorgd, en deze ochtend regende het gestaag door. Een weerstation in Biasca in het zuiden van Zwitserland, ving de afgelopen 24 uur al 191 (!) mm regen op.

Vanmiddag activeren die buien nog eens en kan er daarbij opnieuw onweer en hagel voorkomen. Komende avond, nacht en morgen gaat het lagedrukgebiedje dat ontstaan ook nog een rol spelen. Meerdere actieve neerslagzones worden tegen de zuid en zuidwestkant van de Alpen 'gedrukt'. Omdat die luchtmassa tegen die bergmassa opgestuwd wordt, wordt al het vocht als het ware als bij een spons uit de lucht geknepen. Bakken met neerslag staan dan ook in de lijn der verwachting. Vanaf nu kan er in totaal dan ook nog zeker 100, lokaal zelfs meer dan 200 mm water bijvallen, met noordwest Italië en Zuid-Zwitserland als zwaartepunten. Met de regen die al gevallen is, kunnen neerslagtotalen dan lokaal uitkomen op ruim 300 of misschien wel 400 mm. Ter vergelijking, in Nederland valt in een gemiddeld half jaar zo'n 350-400 mm.

Met deze grootschalige neerslag is vanzelfsprekend het risico op overstromingen groot, zeker langs beekjes en rivieren. Verder is er een gevaar op ondergelopen kelders, parkeergarages, modderlawines en aardverschuivingen. Ook worden rotsblokken en bomen door de verzadigde grond instabiel en kunnen deze van de bergen afrollen.

Ook in delen van Oostenrijk en het zuiden van Duitsland regent het al flink, daar gaat vanaf vanavond, maar zeker vannacht en morgen (maandag) nog erg veel neerslag bijvallen. Hoeveelheden zoals in Zwitserland en Italië liggen niet in de lijn der verwachting, maar desalniettemin zijn sommen van 100 tot lokaal 200 mm neerslag mogelijk. Ook hier geldt dus het gevaar voor overstromingen, modderstromen en landverschuivingen.

In mindere mate gaat ook nog flink wat neerslag vallen in Tsjechië en Polen.

Levensgevaarlijk

De huidige weersituatie heeft dus serieus de potentie om uit te groeien tot een natuurramp. Zeker in de Alpenlanden en dan specifiek het noordwesten van Italië en zuiden van Zwitserland kunnen met grootschalige, gevaarlijke overstromingen te maken krijgen. Op de eilanden in de Middellandse Zee geldt het overstromingsgevaar ook, maar zijn het vooral de onweersbuien en hun randverschijnselen zelf die voor gevaar gaan zorgen. Als je je in deze regio's bevindt, raden we sterk aan een veilig onderkomen te vinden, binnen te blijven en instructies van de autoriteiten op te volgen.

Eindelijk weer sneeuw voor gletsjers

Het enige positieve aan dit verhaal is dat met de neerslag de hitte is verdreven en ook de sneeuwvalgrens gaat gestaag dalen. In het hooggebergte van de Zwitserse, Franse en Italiaanse Alpen gaat dan een enorm pak sneeuw vallen; meerdere decimeters tot in het hooggebergte lokaal meer dan een meter aan toe. Deze sneeuw brengt op de gletsjers, die na de ongekend hoge temperaturen van de afgelopen week compleet sneeuwvrij en bloot kwamen te liggen, weer een goede beschermlaag aan. Het compenseert niet voor de smelt van de afgelopen zomer, maar desalniettemin is het absoluut een flinke opluchting voor de gletsjers.

Na regen komt zonneschijn?

Hoewel Zwitserland en het noordwesten van Italië het zwaarst getroffen lijken te gaan worden, komen later ook de rest van Noord- en Noordoost-Italië en dus Oostenrijk aan de beurt. Vooral op maandag verschuift het zwaartepunt van de regen namelijk steeds meer naar het oosten. Vanaf maandagavond laat en vooral ook dinsdag en woensdag zijn de Balkanlanden en dan specifiek Slovenië en Kroatië aan de beurt. Ook daar kan ruim 100 mm aan water naar beneden gaan komen.

In de eerdergenoemde gebieden klaart het tegen die tijd op. Op een enkel buitje na is het dan droog en komt zowaar het zonnetje af en toe tevoorschijn.