Met lage wolken is steeds weer de vraag, klaart het op of niet?

De processen die zich onderin de atmosfeer afspelen, vormen het toneel van een heel aparte vorm van meteorologie: de grenslaagmeteorologie. De grenslaag is daarbij het deel van de atmosfeer waar de lucht en de bodem interactie met elkaar hebben, elkaar direct beïnvloeden. Sommige meteorologen zijn er helemaal gek van en hebben er hun specialiteit van gemaakt, anderen worden er juist gek van, omdat het zo moeilijk is. Voor het maken van goede verwachtingen is het gedrag van de grenslaag erg belangrijk. Zonder kennis van de processen die zich daar afspelen, doe je het bijna nooit goed.

Vrieskoujagers

Trouwe lezers van onze verhalen weten dat we regelmatig aandacht hebben voor het werk van vrieskoujagers Karel Holvoet en Pieter Bliek. Ook zij zitten in zo’n niche in de meteorologie, waar het gaat om het volgen van de microklimaatjes in duinpannen. Het afgelopen jaar hebben ze al vele verbluffende metingen gedaan die we maar al te graag met de lezers van Weer.nl delen. Vanochtend was er weer zo’n moment.

Klaart het nu op of niet, is dus de vraag. De afgelopen nacht was het antwoord meestentijds duidelijk. Wolken hadden de overhand, opklaringen duurden niet lang genoeg om het significant te laten afkoelen. Op geen van de officiële meetstations van het KNMI kwam het kwik op de normale waarnemingshoogte van anderhalve meter dan ook onder nul. Alleen in Heino, in Overijssel, waar het kwik op anderhalve meter hoogte op 0,2 graden bleef steken, kwam het aan de grond op 10 centimeter net wel even tot vorst.

Opklaring

Een mooi voorbeeld van de kracht van een opklaring deed zich vanochtend wel boven één van de duinpannen van Holvoet en Bliek voor, en wel boven de locatie Bol-2 in het Bergense Bos. Rond 08.00 uur klaarde het er gedurende maximaal drie kwartier op. Omstreeks 8 uur viel ook de wind even weg. De temperatuur reageerde onmiddellijk. Binnen een mum van tijd wees de thermometer op anderhalve meter hoogte een waarde van -3,30 graden aan, komend van +0,22 graden drie kwartier eerder. Op 10 centimeter daalde het kwik tot -4,38 graden, komend van +0,27 graden (in 55 minuten). Zo snel als het kwik inzakte, liep het ook weer op toen de wolken terug waren. De grafiek lijkt wel een dolksteek.

Uitstraling is het proces dat hierin de hoofdrol speelt. Hangen er wolken boven je hoofd, dan is er van uitstraling vanaf de grond eigenlijk geen sprake en dan koelt het ook nauwelijks af. De wolken fungeren dan als een warme deken boven je hoofd. Trekken ze even weg, dan komt het proces van uitstraling onmiddellijk wel op gang en gaan de temperaturen als een baksteen omlaag. In de duinpan van Bol-2 lijkt dat extra hard te gaan omdat er veel humus op de bodem licht. Humus houdt warmte slecht vast en raakt het makkelijk kwijt.

Ook de duinpan bij Camperduin deed goed mee. Daar daalde het kwik om 08.05 uur op anderhalve meter tot -1,49 graden, om 08.45 uur werd het er op 10 centimeter -2,91 graden. De duinpan van Camperduin bestaat hoofdzakelijk uit zandgrond met maar weinig humus in de bodem. Daardoor werd het er net iets minder koud. Toch is Camperduin wel één van de koudste duinpannen, omdat deze duinpan zo’n enorme blootstelling aan de bovenlucht heeft. Het kan er daardoor goed uitstralen. Het is niet voor niets dat hier op 7 augustus in de vorige zomer -0,46 graden (op 10 centimeter hoogte) is gemeten.

Klaart het op of niet?

Ook voor de komende nacht en morgen overdag stellen we ons de vraag weer: klaar het op, of blijft het bewolkt? Er zal veel van afhangen, zowel voor de temperaturen morgen overdag, als voor de afkoeling in de komende nacht. We blijven het allemaal nauwkeurig volgen.