Heet en nog echt koud, in april kan bijna alles
Het wordt de komende grofweg week in Nederland een aantal keren bedenkelijk koud. Morgen bij voorbeeld verwachten we temperaturen tussen 10 en 13 graden, waar een graad of 16 in De Bilt normaal is. In de eerste helft van volgende week zitten er zelfs enkele dagen tussen waarop we regionaal niet veel verder dan 10 graden komen.April staat als tweede lentemaand alweer wat verder van de winter en wat dichterbij de zomer dan zijn voorganger, maart. Het kan dan ook al behoorlijk warm zijn. Denk aan 2018, toen het op 19 april (vandaag dus) in De Bilt 27,4 graden werd en in Lelystad zelfs 29,6 graden. Of 15 april 2007. Die dag wees de thermometer in De Bilt 28,9 graden aan. In het Zeeuwse Westdorpe werd het, middenin april, zelfs 29,7 graden.
Bijna strenge vorst
De andere kant van de medaille beleefden we in 1986. Op 12 april daalde de temperatuur ’s nachts in De Bilt tot -6,6 graden. Op de vliegbasis Deelen bij Arnhem daalde het kwik die nacht tot maar liefst -9,4 graden. Verder werd daar een gemiddelde dagtemperatuur van -0,6 graden aangetekend. Een etmaalgemiddelde onder nul dus, en dat in april…
De koudste aprildag in Eelde, in het noorden van Drenthe was 19 april (!) 1969, vandaag op de kop af 54 jaar geleden. In de vroege ochtend kwam het kwik er boven een laagje sneeuw met een dikte van 2 tot 4 centimeter op -8,1 graden uit. Later op de dag werd het alsnog +5,9 graden, waardoor de sneeuw wegsmolt. Ook de gemiddelde etmaaltemperatuur kwam met +0,3 graden toen net boven het vriespunt uit.
Luchtdrukverdeling
Een veel voorkomende luchtdrukverdeling die in april bij ons tot warm weer leidt, is die met een hogedrukgebied boven Noordoost- of Centraal-Europa. Bij ons waait de wind dan uit het zuidoosten en voert warme lucht aan, niet alleen aan de grond, maar ook in de hogere delen van de atmosfeer. Zo’n situatie was er op 15 april 2007, toen het in De Bilt bijna 29 graden en in Zeeland bijna 30 graden werd. Op 19 april 2018 lag het hogedrukgebied boven de Baltische staten. Ook toen waaide er in Nederland een warme zuidoostenwind.
Voor koud weer in april moeten we bijna altijd naar het noordwesten kijken. Het grappige is dat de koudste lucht in april dus bijna altijd van zee komt, of het moet vroeg in de maand zijn. De koude lucht, die het rond 12 april 1986 in Nederland zo koud maakte, kwam nog wel vanuit het noordoosten. Koud was die lucht niet alleen, er dreven ook gebiedjes met sneeuw in mee die vanuit Duitsland ons land in trokken en het hier en daar nog wit maakten. Toen het in de nacht naar 12 april even opklaarde, schoten de temperaturen omlaag.
Sneeuwlaag
Rond 19 april 1969, toen de kou in het noordoosten van het land even toesloeg, was het wel een noordwestelijke wind die de lage temperaturen veroorzaakte. Hij bracht felle winterse buien met zich mee, die een deel van Noordoost-Nederland, voorafgaande aan de nacht naar 19 april, nog onder een 2 tot 5 centimeter dikke sneeuwlaag legden. Boven die sneeuw kon het tijdens opklaringen en een wegvallende wind ineens ver afkoelen.
Het koudere weer van morgen, dat overigens duidelijk in het niet valt bij de hiervoor besproken voorbeelden, heeft met een bel kou in de hogere etages van de atmosfeer te maken die vanuit Duitsland over ons land trekt. Het is dan bewolkt met af en toe buien. In buien kan het kwik tot 5 graden dalen, er tussendoor in de zon wordt het nog tussen 10 en 13 graden. De wind is noodoostelijk en hier is het vooral de kou in de bovenlucht die de temperaturen ook aan het aardoppervlak relatief laag houdt.
Warmere lucht
Het warmere weer van vrijdag en zaterdag heeft dan met een naar zuid tot zuidoost draaiende wind te maken. Warmere lucht kan ons omgeving dan vanuit Centraal-Europa wel bereiken. Vrijdag geldt dat al voor het noordoosten van het land, zaterdag mogelijk voor heel het land. Als alles goed valt, kan het op veel plaatsen alsnog voor de eerste keer dit jaar 20 graden of nog iets warmer worden. Daarop hebben we dan lang moeten wachten.
Vanaf zondag draait de wind weer, eerst naar zuidwest tot west met op zondag diverse buien en temperaturen van west naar oost tussen 11 en 15 graden, vanaf maandag is de noordwestelijke wind aan zet. Dan mogen we een aantal dagen lang vooral in het noorden van het land blij zijn als we nog aan de 10 graden toekomen. In de rest van het land zal dat, ondanks de aangevoerde koude lucht, nog wel lukken. Verder wisselen wolken en de zon elkaar af en vallen buien, misschien wel met een licht winterse lading.
Het kan in april alle kanten op
En zo kan het dus ook in het nieuwe, warmere klimaat in april nog steeds alle kanten op met het weer. De komende tijd maken we er in elk geval weer mooie voorbeelden van mee.