De totaal onverwachte Hemelvaartsstorm van 1983
Lijkt het Hemelvaartsweekeinde dit jaar relatief rustig met redelijk wat zon te verlopen, heel anders was dat beeld in 1983, precies 40 jaar geleden. Toen trof, volkomen onverwacht, een zware storm Nederland en bracht op veel plaatsen enorme overlast teweeg.Het was misschien wel de meest opvallende storm uit het verleden, de plotselinge storm die het land op Hemelvaartsdag 1983 teisterde. Hemelvaartsdag viel toen op 12 mei. Het werd noodweer, veroorzaakt door een Kanaalrat.
De storm kwam voort uit een kleine randstoring die plotseling boven het Kanaal ontstond en hierna zeer sterk uitdiepte: een zogenaamde ‘Kanaalrat’. De weermodellen van toen misten het zich ontwikkelende systeem compleet en stelden de meteorologen die dag voor een waanzinnige verrassing. Een waarschuwing voor de scheepvaart, hoorde ik destijds in de auto, toen mijn vader me naar een oom en tante in Zwolle bracht: district Vlissingen zuidwest 12, alle overige districten zuidoost 5. Wat!? District Vlissingen zuidwest 12?
Matige wind
Het centrale, sturende lagedrukgebied lag bij Ierland. Een Kanaalrat kan opeens heftig uitpakken en dat gebeurde 12 mei 1983. De gebruikte weermodellen waren toen nog lang niet zo fijnmazig als de modellen van tegenwoordig en zij misten deze kleine storing bijna helemaal.
De dag ervoor was het weerbericht dan ook niet verontrustend. De Hemelvaartsdag 1983 zou beginnen met opklaringen, in de loop van de dag werden meer bewolking en een enkele bui verwacht. Hierbij zou het zo’n 14 graden worden met een matige (!) zuidenwind. Er was dus geen enkele reden om niet een deel van de dag buiten door te brengen of het water op te gaan…
Lokaal heel even zeer zware storm
De realiteit zou dus heel anders worden. In de loop van de ochtend zag het KNMI de kleine storing vanuit het zuidwesten op ons land afkomen. Het zag vanuit de waarnemingen ook dat hierin een zware storm ontstond.
Meteen werden waarschuwingen uitgegeven, maar voor de meeste watersporters kwamen die te laat. De verwarring was zo groot dat er voor de regio Vlissingen zelfs even voor een orkaan, windkracht 12, werd gewaarschuwd.
Uiteindelijk waaide het in Zeeland en langs de westkust gemiddeld over een uurvak met windkracht 9 en daarmee was een officiële storm een feit. Maar over een wat kortere periode was er in deze regio’s tijdelijk een zware west-zuidwesterstorm, windkracht 10. En in Cadzand werd, gemiddeld over tien minuten, zelfs maximaal windkracht 11 gemeten. Dat is een zeer zware storm. Vermeldenswaardig zijn verder nog de opgetreden sterke windvlagen. In Cadzand werd een windstoot van 133 kilometer per uur gemeten en in IJmuiden kwam de windmeter tot een maximale vlaag van 131 km/u.
Klein en van korte duur
De storm stak opeens op en duurde ongeveer twee uur. Het hoogtepunt van de storm was rond 13 uur. De heel kleine randstoring had op een gegeven moment een laagste kerndruk van slechts 984 hectoPascal, en de storm die eraan gekoppeld was slechts een diameter van rond 100 kilometer (zie de weerkaart bovenaan dit artikel). Voor zover kon worden nagegaan was het de zwaarste storm zo laat in het voorjaar sinds de “Pinksterorkaan” van 28 mei 1860.
Drukke dag voor de vrijwilligers van de KNRM
De chaos was compleet. Er vielen vele gewonden en helaas verloren ook 11 mensen, vooral zeilers, het leven. En niet alleen watersporters kwamen in de problemen: automobilisten kregen te maken met flinke rukwinden, terwijl fietsers en voetgangers ook nog eens moesten uitkijken voor vallende takken en bomen. Ook in Zwolle zag ik uiteindelijk enkele bomen omgaan.
Voor de Koninklijke Nederlandse Reddingmaatschappij, de KNRM, was die 12de mei 1983 een gedenkwaardige dag. Een rampdag. Tientallen jachten en een groot aantal surfers kwamen in moeilijkheden. Er waren 12 reddingboten en een lijnwerp- en wipperploeg in actie. De bemanningen zijn totaal 58,5 uur in touw geweest om 71 personen te redden, 17 jachten binnen te slepen, 2 jachten te begeleiden en 3 surfers uit het wilde water te vissen. Bovendien rukten zij uit voor 9 jachten, 1 plankzeiler en 2 drenkelingen, zonder die daadwerkelijk hulp te hoeven bieden. Kortom, een dag om niet snel meer te vergeten.
Kan zoiets nu ook nog gebeuren?
Het is zeer onwaarschijnlijk dat een dergelijke kleine storm, die in korte tijd opsteekt, ook tegenwoordig zo onverwacht komt. Analyses van het Amerikaanse (NCEP-)weermodel lieten zien dat er, vóór het losbarsten van de storm, in dit weermodel bijna niets van een storm zichtbaar was. Het centrale lagedrukgebied lag bij Ierland, met een enkele uitloper (een zogeheten vore van lage luchtdruk) boven onze omgeving, maar dat was alles. Ook 24 uur later was er van die kleine storing die dit noodweer had veroorzaakt, niets in het model terug te vinden.
Tegenwoordig is dit ondenkbaar. De weermodellen zijn veel fijnmaziger geworden. Ook worden zij iedere zes uur gedraaid en bovendien heeft vrijwel iedereen de beschikking over een smartphone, tablet of computer waarop op ieder moment van de dag waarnemingen, satelliet- en neerslagradarbeelden kunnen worden bekeken.
Zelfs als je dit nalaat, dan zijn er nog ‘waarschuwingsapps’ die de watersporter er op wijzen dat er ‘zwaar weer’ in aantocht is. Kortom, ook in de toekomst zal het echt wel eens nu en dan noodweer zijn, maar dit zal niet meer zo onverwacht komen als 40 jaar geleden. Hopelijk zullen hierdoor de gevolgen dan ook minder dramatisch zijn dan toen.
