Foto gemaakt door Christoph Geisler - Wyoming - Een voorbeeld van lichtzuilen boven Wyoming, in de VS.
Foto gemaakt door Christoph GeislerWyomingEen voorbeeld van lichtzuilen boven Wyoming, in de VS.
Nu

Boven Friesland waren uiterst zeldzame lichtzuilen te zien

In de lucht boven Friesland en de Noordoostpolder (Tollebeek) waren de afgelopen nacht, even na middernacht, de in Nederland uiterst zeldzame lichtzuilen te zien, meldt WaldNet op zijn site. Het was een vreemd gezicht, want het gaat om een optisch verschijnsel dat bij ons vrijwel nooit voorkomt.

In gebieden waar het veel kouder wordt, zoals in Scandinavische, maar ook in Canada en in Siberië, zijn de lichtzuilen of lichtpilaren wel vaker te zien. Daar hangen de voor dit optische effect noodzakelijke zeshoekige ijskristallen geregeld in de lucht. Het licht van een lichtbron op de grond wordt erdoor gereflecteerd, maar dan in lange banen. Zo worden in de lucht de lichtzuilen zichtbaar, in dezelfde kleur als de lichtbron eronder.

IJskristallen

Om ijskristallen in de lucht te krijgen, moet het op de hoogte waar ze hangen behoorlijk koud zijn. In Nederland gebeurt dat een enkele keer, soms ook dichtbij de grond. We kennen ze nog wel uit perioden met strenge vorst; de ijsdiamantjes die in de lucht hangen en door de zon prachtig worden aangelicht. Voor het laatst kwamen ze tijdens de vorst van februari 2021 voor. Voor diegenen die ieder jaar voor wintersport in de Alpen zijn, zijn ze bekender. Bij koud weer kun je door hele wolken van zulke ijsdiamantjes heen skiën. Als op zo’n moment de zon schijnt, zijn de meest indrukwekkende optische effecten zichtbaar.

Voor dit soort spektakel was het gisteren op leefniveau natuurlijk te warm. In Friesland wees de thermometer tijdens het optreden van de lichtzuilen in de lucht plus 3 graden aan. Wat hogerop in de atmosfeer was het echter wel degelijk koud. Op de hoogte waar het wolkendek begon, zo tussen 2,5 en 3 kilometer, was het op het moment van het optreden van de lichtzuilen tussen -10 en -15 graden. Waterdruppeltjes in de vrije atmosfeer kunnen bij dergelijke temperaturen bevriezen en in ijskristallen overgaan. Dat is precies wat in de afgelopen nacht lijkt te zijn gebeurd. En zo konden we in Friesland lichtzuilen zien.

Interessante dag

Het was gisteren voor wat het optreden van optische effecten betreft hoe dan ook een interessante dag. Na een behoorlijk heldere fase met diepblauwe luchten, midden op de dag, drong later in de middag vanuit het zuidwesten hoge sluierbewolking binnen. Het was een dunne, maar zeer egale laag, waarin – in de buurt van de zon – de fraaiste optische verschijnselen zichtbaar waren. Die varieerden van halo’s (kringen om de zon), tot bijzonnen (vaak in zo’n halo aan weerszijden van de zon) tot bovenraakbogen (het begin van een nieuwe kring, op de kop aan de bovenzijde van de bestaande kring).

Foto gemaakt door Ton Wesselius - Roelofarendsveen - Een halo rond de zon, woensdag in de buurt van Roelofarendsveen.
Foto gemaakt door Ton WesseliusRoelofarendsveenEen halo rond de zon, woensdag in de buurt van Roelofarendsveen.

De optische effecten hoorden allemaal bij het opdringen van zachtere lucht vanuit het zuidwesten. Die warmere lucht loopt op grote hoogte duidelijk voor op de voorste begrenzing aan de grond. Daarom zie je, voorafgaand aan een warmtefront, altijd eerst hoog in de atmosfeer de sluierbewolking toenemen. Naarmate de warme lucht aan de grond dichterbij komt, worden de wolken dikker en komt de basis ervan lager te liggen. Op die manier werden de wolken ook even geschikt voor de lichtzuilen in Friesland.

Zachte lucht komt eraan

Inmiddels is de wolkenbasis nog lager komen te liggen en valt er op veel plaatsen lichte regen en motregen uit. Vanmiddag dringt de zachte lucht ook op grondniveau tot Nederland door. Dan trekken de wolken weg, breekt de zon door en wordt het een stuk zachter. Morgen kunnen de temperaturen in het zuidoosten alweer tot 18 gaden oplopen.

Reinout van den BornChef Redactie