46-Daagse: de eerste contouren van het wonder

De belangrijkste drijver achter het ontsporen van de winter, in de periode na 18 december, is de sterke poolwervel geweest. Deze straalstroom in de stratosfeer rondom het poolgebied is op dit moment bijna recordsterk en heeft ook de luchtlagen onder zich de laatste weken flink in beweging gekregen. Een gevolg hiervan is dat de westcirculatie op de Atlantische Oceaan volledig op stoom is gekomen. Lagedrukgebieden komen bij ons af en aan, brengen steeds weer regen en wind met zich mee en houden de temperaturen hoog.

Tot nu toe leek in die situatie de komende weken weinig meer te veranderen. Iedere nieuwe berekening bevestigde het beeld van zijn voorganger en vaak werd het zelfs nog weer iets sterker. De winter leek op weg een kopie van de voorgaande te worden.

Er verandert iets

Toch zien we op de weerkaarten iets veranderen. Boven de centrale delen van Rusland bouwt zich de komende week een sterk hogedrukgebied op. Aan de oostflank daarvan beweegt met noordelijke winden een golf met extreem koude Arctische lucht Siberië in. Daarmee ontstaat een drukverdeling die er via een ingewikkeld proces toe kan leiden dat de poolwervel alsnog fiks wordt aangepakt. De nieuwste lange termijnverwachting van het ECMWF laat dit nu ook zien. Rond het einde van de maand zou de poolwervel sterk in kracht kunnen verminderen of zelfs helemaal kunnen stilvallen. Gebeurt dit inderdaad, dan is er ook in Nederland toch nog uitzicht op wellicht een (late) opleving van de winter.

Voordat het zover is, moet er echter (letterlijk) nog heel wat water door de Rijn. Want nu, en ook de komende 2 weken, is de poolwervel nog zeer sterk, en verandert helemaal niets in de factoren die er ook nu al voor zorgen dat het bij ons zacht en wisselvallig is.

Week 1: van maandag 9 tot en met zondag 15 januari

• Wisselvallig en vrij zacht
• Vaak een stevige zuidwestenwind
• Temperaturen overdag rond 10 graden

Er is nog niets nieuws onder de zon. De ene na de andere depressie raast over de Oceaan naar Europa en bijna dagelijks passeren bij ons storingen met bewolking en regen. Tussendoor, als een rug van hogedruk overtrekt, is het ook wel even droog en kan, afhankelijk van het tijdstip van de dag, ook de zon kort doorbreken. De wind trekt er niet zelden flink aan, uit richtingen tussen west en zuid en het wordt vaak rond 10 graden.

Week 2: van maandag 16 tot en met zondag 22 januari

• Nog steeds wisselvallig
• Iets minder zacht
• Temperaturen vaak rond 8 graden

Ook in deze week draait de westcirculatie op volle toeren en houdt het wisselvallige weer aan. Nog steeds wisselen storingen en ruggen van hogedruk elkaar af. Omdat we mogelijk wat dieper in de polaire lucht komen, duren de zachtste fases wellicht wat korter en de koelere iets langer. Dan zou het bij een bui ook eens tot hagel kunnen komen. Verder waait het in de buurt van storingenflink en blijft het uiteindelijk toch zacht.

Week 3: van maandag 23 tot en met zondag 29 januari

• Toenemende onzekerheid
• Temperaturen rond normaal
• Afnemende neerslagkansen

Dit is de week waarin de poolwervel boven ons, zoals het ECMWF dat nu berekent, mogelijk flink wordt aangepakt. Of het een echte SSW (met bijbehorende omkering van de windrichting in de stratosfeer) wordt, is nu nog niet te zeggen. De kans daarop lijkt echter wel een stuk groter geworden en dat is een flinke afwijking ten opzichte van de gebeurtenissen in de winter van vorig jaar, toen de poolwervel ook in februari alleen maar sterker werd.

Nu ligt de stratosfeer erg hoog en duurt het meestal wel even voordat de uitwerking van zo’n grote verandering ook in de luchtlagen eronder te merken is. Soms gebeurt dat echter ook heel snel. Dit is iets wat de modellen nu nog nauwelijks kunnen berekenen.

In deze week zien we volgens de berekeningen van nu nog steeds een vrij grote groep, ter grootte van 20 procent van het hele pakket, met een westcirculatie op de proppen komen. Zo’n 35 tot 40 procent komt met een blokkerend hogedrukgebied, vaak boven Scandinavië. Zo’n 20 tot 25 procent legt het hogedrukgebied op de Oceaan.

De kans dat het deze week wat minder wisselvallig wordt, lijkt vrij groot. Verder dalen de temperaturen naar een niveau dat normaal is voor de tijd van het jaar. Een winterdoorbraak zit er niet in, daarvoor is de kou te veel uit Europa verdwenen.

Week 4: van 30 januari tot en met 5 februari

• Nog steeds vrij onzeker
• Relatief kleine neerslagkansen
• Temperaturen rond normaal

In deze week zien we de kans op een westcirculatie iets toenemen, de kans op een blokkerend hogedrukgebied daalt tot 30 procent, maar de kansen op een negatieve NAO, met relatief lage druk bij de Azoren en relatief hogedruk bij IJsland nemen toe. Het zijn de eerste kleine aanwijzingen dat een eventuele SSW toch al wat invloed zou kunnen krijgen. De eerste contouren dus van het wonder dat deze winter nu nodig heeft.

Week 5 en 6: tot en met zondag 19 februari

• Toenemend wisselvallig
• Opnieuw zachter
• Toch grote onzekerheid

In deze twee weken wordt de kans op een westcirculatie weer op tussen 30 en 40 procent ingeschat. Dat is behoorlijk hoog. De kans op een blokkerend hogedrukgebied gaat naar 20 tot 30 procent, de kans op een negatieve NOA zit ook rond 20 procent. Door het groeiende aandeel van de westcirculatie in de berekeningen, gaan de temperaturen weer omhoog naar waarden boven normaal en nemen de neerslagkansen toe. Maar dit kan nog schuiven, mocht een eventuele SSW de komende tijd in de kaarten blijven, of daar zelfs duidelijker in komen te staan. Het gaat nu nog maar om één run. Een zwaluw, die nog geen zomer maakt.

Samenvattend

Al met al is er ook in deze 46-daagse, als we puur naar de berekeningen voor de troposfeer kijken (het deel van de atmosfeer waarin het weer zich afspeelt), dus maar weinig nieuws onder de zon. Het wisselvallige en zachte weer van nu houdt nog een tijdlang aan. Pas vanaf week 3 wordt het onzekerder, maar ook dan staat geen doorbraak van de winter op de rol.

Interessanter is het plaatje op de achtergrond, waar de kansen op een SSW rond het einde van de maand flink lijken te zijn toegenomen. Voor een echte winter is dat misschien wel te laat, maar voor een late opleving van de winter wellicht nog niet. Het zou het wonder zijn dat we nodig hebben om het in elk geval nog zover te laten komen. We gaan het zien.