Tropische depressie 5 ontstaan boven oceaan, later vandaag tropische storm Danielle

Voor het eerst in 25 jaar tijd zijn in de hele maand augustus in de Atlantische sector geen tropische systemen ontstaan. Een periode zonder tropische stormen met naam van 3 juli tot 1 september, zoals we die nu hebben gehad, is zelfs sinds 1941 niet eerder voorgekomen. Toch is de verwachting nog steeds dat het als geheel een actief seizoen zal worden. Inmiddels ligt op het centrale deel van de oceaan dus wel tropische depressie 5, die later vandaag tot een tropische storm zal uitgroeien. Dan is de periode van stilte eindelijk voorbij.

De laatste keer dat de augustusmaand zo rustig als dit jaar verliep, was in 1997 en daarvoor in 1961. In het jaar 1997 bleef het ook nadien relatief kalm in de Atlantische sector, in 1961 werd het juist een stuk drukker en ontstonden alsnog veel tropische systemen, waaronder 5 Cat. 3+ orkanen. In 1941 begon het seizoen pas op 11 september, waarna in hoog tempo 6 systemen ontstonden. Op 1 november was het dat jaar alweer gedaan.

Tropische storm Danielle

Toch borrelt het op de oceaan. De meteorologen van het National Hurricane Center volgen op dit moment 3 buienclusters met meer dan gewone aandacht. Eén ervan bevindt zich op de centrale delen van de oceaan, ruim ten westen van de Azoren. Daaruit heeft zich vanochtend tropische depressie 5 gevormd, die later vandaag tot tropische storm Danielle zal uitgroeien en over twee dagen tot de eerste orkaan van dit seizoen.

Twee andere buienclusters liggen verder zuidelijk, één ervan in de buurt van de Kaapverdische eilanden, de ander een stuk verder naar het westen. In de cluster bij Afrika zit relatief weinig ontwikkeling, maar uit de buiencluster verder naar het westen kan de komende dagen ook een tropische depressie ontstaan. Zouden er één of meerdere systemen ontstaan, dan is het seizoen natuurlijk weer onderweg.

Waarom zo rustig?

Intussen wordt nog steeds gediscussieerd over het waarom van de lange, rustige periode die we achter de rug hebben. Voor een ordentelijke orkaanproductie heb je een aantal factoren nodig. Zo moet de lucht, in het gebied waar de orkanen ontstaan, voldoende vocht bevatten. Dat lukt het beste als het zeewater warm is en veel vocht verdampt. Het idee was dat dit jaar aan die voorwaarde voldaan zou worden.

Toch blijkt het zeewater in de kraamkamer van de orkanen ten westen van Afrika de afgelopen tijd regelmatig wat koeler dan normaal te zijn geweest. Dat was toch best verrassend, gezien de verwachtingen. Mogelijk heeft het met de passaatwinden te maken, die in het gebied vanuit het oosten waaien. Als die wat sterker zijn dan normaal, welt aan de westkust van Afrika koel zeewater vanuit de diepzee op en die kan een remmend effect op de watertemperaturen hebben.

Saharazand

En nu we het toch over de wind hebben, die heeft ook een ander effect. Zo lijkt er deze zomer veel meer Saharazand in de lucht te zijn gekomen dan in andere jaren. Boven de Oceaan heeft zich een ongeveer 3 kilometer dikke luchtlaag gevormd, waarin het Saharastof zich bevindt. Daarbij is die luchtlaag niet alleen stoffig, maar ook nog eens heet en droog.

Uit onderzoeken blijkt dat niets de vorming van orkanen zo effectief tegenhoudt als Saharazand in de lucht. Het strooit letterlijk zand in de motor van tropische systemen. Er zijn vanuit het verleden voorbeelden bekend waarin volwaardige orkanen, toen ze op de Oceaan met een wolk Saharazand in aanraking kwamen, binnen de kortste tijd hun kracht verloren en oplosten. Geen andere omstandigheid dan dit heeft zo’n groot effect.

Afwijkende zomer

En dan is er nog een derde opvallende ontwikkeling die de vorming van orkanen op de Oceaan in de weg heeft gezeten: de windschering. Windschering is het fenomeen dat de wind met de hoogte toeneemt. Een orkaan-in-wording gedijt het beste in een gebied waar er geen windschering is. Dan staan de wolken mooi rechtop en kan de windcirculatie in het zich ontwikkelende systeem het efficiëntst op gang komen.

Werkelijkheid weerbarstig

Voor wat de windschering betreft, waren de verwachtingen dit jaar goed, tenminste als je vanuit het perspectief van de orkanen redeneert. Omdat er voor het derde jaar op rij van een La Niña sprake is, moet de windschering in het gebied waar de orkanen ontstaan lager dan normaal zijn. Maar ook hier is de werkelijkheid weerbarstig. Er zijn de afgelopen maanden al meerdere perioden geweest waarin de windschering juist hoger was dan normaal, vooral op de centrale delen van de Oceaan en boven de Caribische Zee. Misschien ook wel doordat het hogedrukgebied bij de Azoren vaak verder weg naar het noorden lag dan anders.

En dan is het nu natuurlijk de vraag of het verwachte actieve seizoen nog haalbaar is. Er zijn nog drie maanden te gaan. De komende weken weten we ongetwijfeld meer.