November telt opvallend veel zachte nachten

Een definitie voor een ‘zachte nacht’ is er niet, maar voor het gemak spreekt Weer.nl van een zachte nacht, als het kwik het hele etmaal in de dubbele cijfers blijft, oftewel het wordt niet kouder dan 10,0 graden. Dit soort zachte nachten zijn vrij bijzonder in de maand november.

Vroeger kwamen ze bijna helemaal niet voor in deze maand. Ze telde de eerste helft van de vorige eeuw slechts 15 zachte novembernachten. In de tweede helft van de vorige eeuw kwam het aantal al een stuk hoger uit met 51, wat overeenkomt met gemiddeld 1 zachte novembernacht per jaar. Deze eeuw telt tot nu toe 23 novembermaanden en nu al 47 zachte novembernachten! Het gemiddeld aantal zachte novembernachten is verdubbeld naar 2 per jaar.

Tweede plek?

Terwijl het pas 9 november is, staat dit jaar nu op een gedeelde derde plek wat betreft novembermaanden met de meeste zachte nachten. Net als in 2020 en in 1977 telt de maand 5 nachten met een minimumtemperatuur van 10 graden of hoger.

Dit aantal loopt nog verder op. Afgelopen nacht was het niet kouder dan 11,7 graden (geen dagrecord, in 2015 was dit 12,0 graden) en vermoedelijk blijft het kwik ook vanavond laat nog boven 10 graden. Als de teller morgen op 6 staat, staan we op een gedeelde tweede plek samen met 1980 en 1994.

Na morgen klaart het in de nachten op en wordt het ook wat frisser. Begin volgende week neemt de bewolking weer toe en blijft de lucht uitzonderlijk zacht. De kans op zachte nachten stijgt dan weer, vooral dinsdag en woensdag kan de minimumtemperatuur weer boven 10 graden uitkomen. Dat zou betekenen dat dit jaar op een tweede plek uitkomt. Het jaar 2015 telt de meeste zachte novembernachten, namelijk 11! De kans is niet groot dat we dit aantal zullen overtreffen.

In één generatie is het aantal zachte nachten met ruim 20% toegenomen.

Forse stijging

Door de klimaatopwarming zien we dat de temperatuur bij elke windrichting hoger uitkomt dan in de vorige eeuw. Ook is in het winterhalfjaar het percentage zuidwestenwinden toegenomen. Of dit ook door klimaatverandering komt is nog onzeker, maar feit is wel dat deze zachte zuidwestenwinden in combinatie met de opwarming van de aarde de temperatuur in november flink kunnen opstuwen, met uitzonderlijke zachte nachten tot gevolg. Dit zagen we recent dus ook in 2015, toen het bijna de halve novembermaand warmer dan 10 graden was. Zelfs december 2015 telde nog 6 zachte nachten, een ongekend record.

Gemiddeld in het huidige klimaat (1991-2020) telt een jaar in De Bilt 109 zachte nachten. Dertig jaar geleden was dit gemiddelde nog 90 nachten, in één generatie is het aantal zachte nachten dus met ruim 20% toegenomen. Deze eeuw kwamen alleen 2003 en 2010 niet tot 90 zachte nachten, zó snel warmt het klimaat op!

Ongeveer 100 jaar geleden (1901-1930) lag het gemiddeld aantal zachte nachten ruim 65% lager dan nu met 66. Zoiets is nu niet meer voor te stellen, want na 1972 is ieder jaar boven de 66 zachte nachten uitgekomen.

Droogte

Het lijkt erop dat de extreme droogte die we afgelopen zomerseizoenen vaak zagen, ervoor kan zorgen dat het kwik toch nog geregeld onder 10 graden uitkomt. De theorie is namelijk dat wanneer het kurkdroog is, er minder vocht beschikbaar is voor de vorming van mist. Bij mist komt condensatiewarmte vrij, wat ten koste gaat van de afkoeling.

Toch zien we dit niet terug in de statistiek. Het aantal zachte lentenachten lag in de vorige eeuw tot de jaren ’90 heel stabiel rond 6-7. In het huidige klimaat is dit aantal fors gestegen tot gemiddeld 12.

In de zomermaanden juni, juli en augustus, waarbij zachte nachten heel gebruikelijk zijn, is het aantal ook flink gestegen. Eerste helft van de vorige eeuw waren er gemiddeld zo’n 50 zachte zomernachten, ruim de helft van de zomer dus. Dertig jaar gelden lag dit gemiddelde aantal op 62 zachte nachten en in het huidige klimaat is dit 71 geworden.