Neonblauwe golven?! Er is weer zeevonk gespot

In 2020 was ik tijdens de bijna-hittegolf in juni midden in de nacht op het strand bij Katwijk. Het leek wel een festival, want het was een drukte van belang. Iedereen was gekomen voor het magische blauwe goedje in het water, en het was dan ook volop te zien. Al wist ik allang dat zeevonk bestond en wat het was, voor mij was het de eerste keer dat ik het zelf zag. Ik vond het heel bijzonder, en eigenlijk ook nogal bizar.

Plant / dier

Zeevonk is niets anders dan een grote verzameling eencellige organismen, van hoogstens een millimeter groot, die zich bij warm weer snel vermenigvuldigen. Ze worden gezien als algen – als ‘pantserwier’ om precies te zijn – en de soort houdt een beetje het midden tussen een plant en een dier. Want de ‘noctiluca scintillans’ heeft eigenschappen van zowel plant als dier.

Blauw licht

Is de zee wild, dan zie je ze meestal niet, dan begeeft zeevonk zich naar dieper water. Maar is het rustig, dan zie je het vaak dichtbij het strand, in de branding. Als het water dan in beweging gebracht wordt, door golven, of doordat je er zelf doorheen loopt, zie je de felle blauwe gloed. Door de beweging ontstaat een chemische reactie, waardoor zeevonk even zijn felle blauwe licht produceert.

Lichtgevende wezens komen overal in de natuur voor. Niet alleen vissen en andere zeedieren gebruiken licht, maar ook sommige planten, zwammen en insecten. Enkele jaren geleden werd in Brazilië een lichtgevende kikker ontdekt. Het licht heeft verschillende functies. Soms is het bedoeld om een partner aan te trekken, soms juist om vijanden af te schrikken. Voor zeevonk geldt dat laatste.

Het licht van zeevonk is blauw, omdat dat in water het verst reikt, en andere zeewezens kunnen het goed waarnemen (rood licht kunnen veel zeedieren bijvoorbeeld niet zien). Het licht is zo fel omdat de chemische reactie een hele efficiënte is: alle energie die vrijkomt wordt omgezet in licht, en niet ook nog in warmte, bijvoorbeeld. En natuurlijk omdat er vaak miljoenen van die eencelligen bij elkaar op het water liggen.

Gewoel

Als door hoge temperaturen de algen flink aan het bloeien zijn geslagen, en er dus heel veel van zijn, kun je dus die felle blauwe vlakken tussen de golven zien. Of bijvoorbeeld in je eigen voetafdrukken, als je door het natte zand loopt. Het licht verdwijnt ook vrij snel weer. Door het gewoel worden de organismen wat door elkaar geslagen. Zeevonk-algen zijn lichter dan water, dus ze zullen altijd weer naar de oppervlakte drijven. Als je flink in het water hebt geroerd en je hebt het licht gezien, duurt het dus even voor het weer een keer lukt.

Wanneer en waar kijken?

Wil je ook zeevonk zien? Dan is het begin van de zomer vaak een goed moment. In de loop van juni breidt de algenpopulatie meestal rap uit. Nu de temperaturen (eindelijk) goed beginnen op te lopen, is er al een paar keer wat zeevonk gespot. Hoe langer het warm is, hoe beter de algen kunnen ontwikkelen en hoe meer blauw er te zien kan zijn. Eind juni, begin juli is meestal het hoogtepunt van het zeevonkseizoen. Daarbij moet het dus ook heel rustig weer zijn. Warm, droog, en met weinig wind - en dan het liefst een paar dagen achter elkaar.

Zeevonk kan voorkomen langs de hele Noordzeekust. Waar precies, is nauwelijks te voorspellen, maar op plaatsen met een groot stuk ondiep water heb je goeie kansen. Uiteraard geldt ook: hoe donkerder het is, hoe beter en mooier je het kunt zien. Ga een keertje kijken, het is echt de moeite waard.