Lucht kleurt groen in Amerikaanse staat South Dakota

Het was een bijzonder gezicht in South Dakota. Een honderden kilometers lange buienlijn met zwaar onweer, felle regen, zware windstoten en hagel trok over de staat, en daar vooruit was een zeldzaam fenomeen zichtbaar. De lucht kleurde er namelijk groen.

Derecho

Er was sprake van een zogeheten ‘derecho’; een krachtige buienlijn die lange tijd kan blijven bestaan en daardoor ook enorme afstanden kan afleggen. Letterlijk uit het Spaans vertaald, betekent derecho ‘rechtdoor’. De wind die bij zo’n buienlijn hoort, is vergelijkbaar met die van een tornado, maar dan zonder de draaiing. Zo’n derecho kan een enorme afstand afleggen, soms wel tot rond duizend kilometer, en in korte tijd op grote schaal veel schade aanrichten.

Breking van het licht

Voor deze enorme buienlijn uit werd de lucht dus tijdelijk groen en vaak is dat een teken dat er veel hagel bij zit. Dat we dan een groene lucht zien, heeft te maken met de breking van het licht op dat moment. Lichtstralen bewegen normaalgesproken in een rechte lijn, maar als het licht van het ene doorzichtige materiaal naar ander doorzichtig materiaal stroomt, denk aan bijvoorbeeld water of ijs, wordt het licht gebroken. Door de dichtheid van het materiaal verandert de snelheid van het licht, waardoor het simpelweg iets afbuigt. Bij iedere kleur is de breking van licht echter iets anders. Iedere kleur heeft een eigen hoek waaronder het gebroken wordt. De kleur blauw breekt het beste, denk aan de blauwe lucht en het blauwe water. En de kleur rood breekt het minst en is dan ook vaak het langst te zien. Denk bijvoorbeeld aan de ‘rode’ zonsondergangen en zonsopkomsten die we ook hier vaak zien.

Groene kleur bij hagel

En dat is ook wat er gebeurt bij hagel. Als een lichtstraal door het bovenste deel van een bui schijnt, daar waar zich regen en ijs bevindt, zien wij een witte of grijze lucht. Als er ook hagel in de bovenste delen van zo’n bui zit, moet het licht ook daar doorheen schijnen. Het licht wordt in zo’n geval dus weer in een andere hoek gebroken en kleurt dan meer groen.

Hagelsteen zo groot als een honkbal

In het geval van gisteren was er op grotere hoogte in de buien waarschijnlijk wel ijs aanwezig, maar kwam het aan de grond niet op hele grote schaal tot hagel. Slechts regionaal kwamen er daadwerkelijk meldingen van hagel binnen, soms met een omtrek van 2,5 centimeter en in Lake Wilson werd zelfs een hagelsteen gevonden zo groot als een honkbal.

Tweede derecho in relatief korte tijd

De derecho van gisteren was al de tweede in relatief korte tijd in dit deel van de Verenigde Staten. Onder de juiste omstandigheden kan een derecho het hele jaar voorkomen, maar dit gebeurt niet zo heel vaak. Meestal ontstaan ze op het noordelijk halfrond in de maanden juni, juli en augustus in gebieden met veel onstabiliteit en voldoende verticale windschering. De ontstaanswijze is vergelijkbaar met zware onweersbuien die we ook in ons land wel eens zien, waarbij warme, vochtige lucht in aanraking komt met koudere lucht. Op de plek waar die beide luchtsoorten op elkaar botsen, ontstaan losse buien of soms een lijn met (onweers)buien, een zogeheten squall line. De variant die bij ons en in de rest van Europa voorkomt is echter vaak wel minder actief dan een derecho en beweegt ook minder snel.