Loopt het onweer vanmiddag opnieuw uit de hand?
Het was gisteren en is vandaag ook een deel van de dag prachtig zomerweer, maar een volgende onweerssituatie dient zich. Hij komt vanmiddag en vanavond en dan vooral in het oosten en noordoosten van het land.Nu hebben we de afgelopen weken tijdens onweerssituaties al het nodige meegemaakt, denk aan de tornado’s in Beek (20 mei) en Zierikzee (27 juni), dus is het goed om de situatie van vanmiddag nauwkeurig tegen het licht te houden. Opnieuw lijkt het interessant te worden met vooral in het oosten en noordoosten een (kleine) kans op supercells en een (wat grotere) kans op valwinden tijdens de verwachte buien.
Een deel van het grondwerk, voorafgaande aan de buien, is gisteren al gedaan. Er trok een windsprong het land binnen, een lijn waarop de wind van zuidoost tot zuid aan de voorkant draaide naar noordwest tot west aan de achterkant. Zulke lijnen zijn in de meteorologie in de zomer bijzonder interessant. Het zijn plekken waar (vaak flink van elkaar verschillende) luchtmassa’s op elkaar botsen. Zo’n botsing veroorzaakt stijgbewegingen in de lucht en op die stijgbewegingen kunnen weer (felle) regen- en onweersbuien ontstaan. Windsprongen zijn daarom altijd plekken om goed in de gaten te houden.
Windsprong al zichtbaar
In de waarnemingen van gisterochtend was de windsprong bij Zeeland al zichtbaar. Was de wind er op het land, net zoals in de rest van Nederland, nog zuidoostelijk, op zee (net ten westen van Zeeland) was al een noordenwind te zien. Later trok de windsprong het land op om gisteravond ergens boven het midden van het land te blijven steken. Aan de oostkant zat de echt warme lucht, aan de westkant was de lucht wat koeler.
Het leverde gisteren al een interessante situatie op, want werd het in het gebied met de zuidoostelijke wind voor de windsprong uit in de middag eerst tussen 25 en afgerond 29 graden (eerst hadden ook de westelijke stranden zomerse temperaturen ), toen de windspong voorbij was en de wind naar noordwest tot west was gedraaid, daalde het kwik in het westen weer een paar graden. In het oosten bleef het ook in de avond lang warm. Omdat het weer nog onder invloed van een hogedrukgebied stond, vormden zich op de windsprong alleen enkele stapelwolken en geen buien.
In de afgelopen nacht trok de windsprong weer naar het westen terug en werd de wind vanuit het oosten op steeds meer plaatsen opnieuw zuidoostelijk. De lijn kwam daarbij nog westelijker dan verwacht. Alleen het uiterste westen bleef in de wat koelere noordelijke tot noordwestelijke wind. Daar koelde het lokaal af tot 13 graden Westdorpe), in het noordoosten werd het niet kouder dan 17 of 18 graden.
Vandaag ‘twee helften’
Vandaag zien we dus meteen ‘twee helften’ in het weer. We hebben het westen, waar een noordelijke tot noordwestelijke wind waait en waar de luchtmassa al iets is afgekoeld, en we hebben het oosten, waar de wind zuidelijk tot zuidoostelijk is en de temperaturen voor de buien uit nog tot tussen 25 en 30 graden kunnen stijgen.
In de ochtend lijkt het op de meeste plaatsen nog droog te blijven. Het koufront, waarachter de koelere lucht zich bevindt, ligt al voor de westkust klaar, maar de activiteit ervan lijkt nog op zee te blijven. Wel kan bewolking al tot boven het westen doordringen. In het oosten schijnt de zon en lopen de temperaturen lokaal tot tropische waarden op.
In de eerste helft van de middag komt het koufront in beweging. In het westen worden de wolken dan dikker en in het zuidwesten begint de eerste (buiige) regen te vallen. Omdat het daar relatief gezien al koeler is en het windprofiel verder weinig bijzonders met zich meebrengt, lijkt het hier ook later in de middag vooral om regen te gaan. Eigenlijk geldt dat voor het hele gebied dat bij het binnetrekken van het koufront achter de windsprong ligt.
Op de windsprong nu wel buien
De windsprong zelf, die op het moment dat het koufront binnentrekt ergens noord-zuid georiënteerd over het midden van Nederland ligt, komt ook in beweging. Omdat achter die beweging meer kracht zit dan gisteren, en het voor de windsprong uit ook nog eens heel warm is geworden, kunnen op de lijn (dus voor het koufront uit) nu wel buien ontstaan. En het zijn deze buien die volop van de in de atmosfeer opgepotte energie kunnen profiteren. Op de windsprong zullen waarschijnlijk de zwaarste buien ontstaan.
Om te bepalen hoe zwaar de buien worden, moeten we uitvinden hoe de atmosfeer op het moment van het ontstaan ervan in elkaar zit. We zien een wind die met de hoogte (van zuid tot zuidoost naar zuidwest) draait en toeneemt. Verder is de lucht onderin de atmosfeer (de eerste 1500 meter) relatief droog, daarboven veel vochtiger. Door de hoge temperaturen, die voor de buien uit worden verwacht, is de lucht ook nog eens tot op grote hoogte onstabiel. Buienwolken kunnen na hun ontstaan dan ook ver doorgroeien.
Bij de buien in het oosten en noordoosten moeten we met meerdere dingen rekening houden. Als er voldoende schering (winddraaiing en windtoename met de hoogte) in de atmosfeer zit (wat nu nog niet zeker is) is er in het oosten een, zij het kleine kans op de vorming van supercells. Dat zijn buien die om hun eigen as draaien. Daarbij kunnen zware windstoten, hagel en veel regen in korte tijd voorkomen. Ze trekken vrij snel naar het noordoosten.
Valwinden
Worden het ‘gewone’ onweersbuien, dan speelt het droge onderste deel van de atmosfeer een rol. Zodra daar neerslag doorheen valt, verdampt die deels, waardoor de lucht afkoelt. Er kan zo aardig wat kou uit de lucht omlaag vallen die tot valwinden aanleiding geeft. Zulke windvlagen, vaak met dichte neerslag vermengd, kunnen snelheden tot 80 kilometer per uur bereiken. Ook deze buien zullen zich met een flink tempo verplaatsen.
Na de zwaarste buien passeert ook in het oosten dan het koufront met bewolking en nog een tijdje buiige regen. Tijdens de regen kan de temperatuur in het westen later vanmiddag en vanavond overigens tot 15 graden dalen, in het oosten en noordoosten blijft het langer warm. Erachter draait de wind naar noordwest tot west en stroomt de koelere lucht overal binnen. Morgenochtend vroeg verlaten de laatste buien ook het noordoosten van het land en begint de opbouw naar een volgende periode met aangenaam zomerweer.