Het vriest niet, maar zo voelt het wel

De tijd om je écht goed in te pakken is nu wel gekomen. Hoewel je van de feitelijke temperaturen waarschijnlijk nog helemaal niet schrikt, is de winter nu met de start van de decembermaand voor het eerst goed voelbaar geworden. Dat komt doordat de gevoelstemperatuur, ook wel ‘windchill’, een stuk lager ligt dan de feitelijke temperatuur.

Niet te meten

Die gevoelstemperatuur is een belangrijke waarde in hoe wij het weer ervaren. Door luchtverplaatsing, ofwel de wind die langs de je lichaam waait, lijkt het nog kouder dan dat het daadwerkelijk is. Het veroorzaakt extra verlies van warmte. Deze waarde kunnen we niet meten op de thermometer, en daarom wordt die met behulp van een berekening vastgesteld. In Nederland wordt daarvoor de wetenschappelijk onderbouwde JAG/TI methode gebruikt, gebaseerd op het warmtetransport van het lichaam naar de huid.

Warmteverlies

De methode berekent de gevoelstemperatuur uit een combinatie van de daadwerkelijk gemeten luchttemperatuur en de gemiddelde windsnelheid, en geeft het verschil aan tussen de gemeten luchttemperatuur en de berekende gevoelstemperatuur. We gebruiken het dus als maat voor het extra warmteverlies bij een persoon. Bij het bepalen hiervan gaat men uit van een gezond en volwassen persoon van gemiddelde lengte, die wandelt. Zaken als lengte, maar ook leeftijd, medicijngebruik of bijvoorbeeld hartkwalen kunnen wel in individuele verschillen in de ervaring van de gevoelstemperatuur resulteren.

Ventilator

Het menselijk lichaam koelt af doordat de lucht kouder is dan het lichaam en door het verdampen van vocht. Bij warm weer geldt; hoe warmer het is, hoe meer vocht er verdampt moet worden. Je begint dan te zweten. De luchtlaag die op de huid ligt, wordt daardoor warmer en bevat meer waterdamp, waardoor verdere afkoeling wordt verhinderd. Ga je vervolgens voor een ventilator zitten, wordt die luchtlaag weggeblazen en krijg je het gevoel dat het koeler is. De thermometer zal echter nog steeds dezelfde temperatuur aangeven. Als het koud is, geldt ditzelfde principe. De wind heeft dus invloed op de snelheid waarmee afkoeling optreedt. Hoe harder het waait, des te kouder het zal aanvoelen. Wat ook meespeelt, is de afwezigheid van zonneschijn. Hoe koud het ook is, als de zon schijnt, voel je dat meteen op je huid.

Ook vandaag gaan merken we dat dus. Het is bewolkt en er waait een noordoostenwind, die landinwaarts matig is, maar in de noordwesthoek van het land al gauw windkracht 5 of 6 haalt. Terwijl de thermometers in het hele land ongeveer op 1 tot 4 graden boven nul staan, vertelt de gevoelstemperatuur een ander verhaal. Die ligt 3 a 4 graden onder nul. Dat klopt waarschijnlijk beter met je eigen beleving.

Morgen hebben we nog zo’n dag. Er verandert aan het weerbeeld weinig. Veel bewolking en nog altijd die noordooster erbij. Bovendien komen we dan uit een iets koudere nacht; het gaat vannacht op verschillende plaatsen licht vriezen. Overdag komen we op sommige plaatsen net een graadje hoger uit dan vandaag, maar het zal weinig anders aanvoelen. Hou die handschoenen en mutsen maar paraat.