Dode Zee loopt leeg; droogteproblemen Jordanië groeien
Niet alleen in Europa, maar ook in het Midden-Oosten worden de problemen door droogte steeds groter. Van landen als Koeweit, Irak, Saoedi-Arabië, Qatar en andere Golfstaten weten we dat wel. Het zijn staten die in een woestijn liggen. Het regent er zelden en voor drinkwater zijn de inwoners op ondergrondse bronnen, maar vooral op ontziltingsinstallaties (waterfabrieken die het zout uit het zeewater halen) aangewezen. Ook in nattere landen als Syrië, Libanon. Israël, en Jordanië nemen de droogteproblemen toe en ontstaat een heuse strijd om het water.Tycho van den Born (mijn jongste broer – RvdB) reist deze week met een groep vrienden door Jordanië, de vallei van de Jordaan en het (zeer laaggelegen) gebied rond de Dode Zee. We spraken hem over zijn reis en hij stuurde foto’s, die we bij het verhaal kunnen plaatsen.
Scheidsvlak
Jordanië ligt geologisch gezien op het scheidsvlak van de Afrikaanse en de Euraziatische plaat die met een snelheid van ongeveer 1 centimeter per jaar van elkaar af bewegen. Op het scheidsvlak ontstonden meren en zeeën, waarvan alleen het meer van Galilea en de Dode Zee nog over zijn. Beiden meren worden gevoed door de rivier de Jordaan.
Jordanië ligt tussen Israël, Saoedi-Arabië, Syrië en Irak. Het land grenst bijvoorbeeld aan de Golanhoogten. Er is in het gebied veel politieke spanning, zeker ook als het gaat om de beschikbaarheid van water. Iedereen tapt de Jordaan af. Met gecompliceerde irrigatiesystemen wordt de landbouw gevoed. Toch wordt het door droogte steeds lastiger eerlijk met het water om te gaan. Terwijl het gebruik ervan alleen maar toeneemt, valt steeds minder regen en raken ook de natuurlijke waterbronnen uitgeput. De gevoeligheid voor droogte neemt toe.
Extreem hoge zoutinhoud
Voor de Dode Zee blijft bijna geen water over. Het peil ligt nu rond 431 meter beneden zeeniveau, tegen 390 meter in 1930, en zakt snel verder. In dezelfde periode is de wateroppervlakte afgenomen van 1050 vierkante kilometer naar 605 vierkante kilometer in 2016 en nu nog minder. De gemiddelde diepte van het water bedraagt 118 meter en op de diepste plekken wordt een waterdiepte van iets meer dan 300 meter gemeten. De zoutinhoud van het water is extreem hoog; bijna tien keer zo hoog als dat van een ‘normale’ oceaan. Omdat het water zo zout is, kunnen mensen er moeiteloos in blijven drijven. Verder leeft er nauwelijks iets in.
Voor Jordanië is de Dode Zee een toeristische trekpleister. Hotels, resorts en congrescentra zijn er in de buurt te vinden. En dat terwijl er in net gebied behalve de Dode Zee eigenlijk niets is. Door de diepe ligging, is de temperatuur er veel hoger dan in de omgeving. Op dit moment wordt het overdag 32 graden, in de nacht rond 25 graden. Ga je omhoog, bij het meer vandaan, dan is het weer stukken koeler en aangenamer. Die hogere temperaturen hebben onder meer met de hogere luchtdruk beneden te maken. Een andere bijkomstigheid van die hogere luchtdruk is dat er op het niveau van de Dode Zee relatief meer zuurstof in de lucht zit.
Woestijnklimaat
De Dode Zee bevindt zich in een zone met een heet woestijnklimaat. Aan de noordkant valt nog geen 100 millimeter aan regen per jaar, aan de zuidkant 50 millimeter. Die regen valt in de maanden november tot en met januari en buldert dan door diverse wadi’s naar beneden. Aan het einde wordt het water deels opgevangen. Sommige van die wadi’s, zoals de Wadi Mujib, stromen het hele jaar door. Het water perst zich daar door een smalle kloof in een zandsteen formatie.
Je kunt er als bezoeker doorheen, door het water. Dat is in de droge maanden een spectaculaire tocht, waar wel wat bij komt kijken. In de regentijd is dit niet mogelijk, dan stroomt er veel meer water door de kloof, tot wel 10 keer zoveel en is het niet mogelijk op de bodem te zijn. Aan het einde van de kloof wordt het water, vlak voordat het de Dode Zee instroomt, door middel van een buizensysteem afgevangen om op andere manieren ingezet te worden.
Het belangrijkste economische thema voor de bevolking van Jordanië zijn de kosten van levensonderhoud. Die zijn relatief hoog omdat het overgrote deel van de consumptiegoederen wordt geïmporteerd. De sterke Dinar (die 1,40 euro kost) helpt daarbij een beetje, maar met een gemiddeld jaarinkomen van 450 euro is het voor de Jordaniër toch aanpoten.
Kanaal vanaf de Rode Zee
Wel wordt nagedacht over mogelijkheden om het sterk dalende waterpeil in de Dode een halt toe te roepen. Er ligt al een tijdje een plan om een kanaal te graven, vanaf de verder zuidelijk gelegen Rode Zee naar de Dode Zee. Het is een ambitieus project dat voorlopig in de mottenballen is gezet. Hiermee komt voorlopig nog geen einde aan het leegstromen van de Dode Zee en lijken de problemen door droogte in het gebied alleen maar verder te groeien.
Met dank aan Tycho van den Born.
