De opbouw naar de winter ligt achter op andere jaren
Terwijl het weer bij ons nog lange tijd (veel) warmer dan normaal lijkt te blijven met aanhoudende zuidenwinden, zou op het noordelijk halfrond als geheel de ombouw van de atmosfeer naar zijn winterstand in volle gang moeten zijn. Zien we al iets van de naderende winter? We maken een rondje langs de belangrijkste factoren.Kijken we eerst naar de temperatuur op wereldschaal, dan valt meteen op dat het op het noordelijk halfrond op dit moment erg warm is. Gemiddeld is het er nu 1,3 graden warmer dan gemiddeld, vergeleken met de normaal uit 1979 tot en met 2000. Bijna heel Europa, met uitzondering van Turkije, is (veel) warmer dan normaal. Dat heeft natuurlijk vooral met de hardnekkig zuidelijke winden van dit moment te maken.
Ook in grote delen van Azië, Siberië (met uitzondering van het oosten) het noordpoolgebied, Groenland (met uitzondering van het noorden), de VS (met uitzondering van de uithoeken in het noordwesten en zuidoosten) en de oostelijke helft van Canada is het warmer dan normaal. In het westen van Canada, het noorden van Groenland, het zuidoosten van Europa en het zuidwesten van Rusland liggen de temperaturen wel (iets) onder normaal.
Sneeuw
Die hoge temperaturen hebben gevolgen voor de groei van het sneeuwdek op het noordelijk halfrond. Begon het seizoen in Siberië eind september en begin oktober nog zeer voortvarend, de laatste tijd (de periode waarin het sneeuwdek het snelst moet groeien) is er niet veel bijgekomen. Hoe verder westelijk je in Siberië komt, hoe groter het tekort aan sneeuw dit moment. Ook in Canada en het noorden van Scandinavië ligt de opbouw van het sneeuwdek achter op het normale schema. Op de hoogvlakte van Tibet en op enkele plaatsen in het zuiden van Siberië ligt wel al meer sneeuw dan gebruikelijk.
Zeeijs
Ook voor de groei van de zeeijsbedekking van de Noordelijke IJszee heeft de warmte van de laatste weken gevolgen. We liggen iets achter op vorig jaar, rond deze tijd. De jaren ervoor was de zeeijsbedekking nog minder. Pas in 2017 treffen we weer een jaar aan met een ongeveer vergelijkbare situatie. In de jaren vanaf 2015 en dan zo verder terug was de opbouw van het zeeijs nu verder. De tekorten treffen we eigenlijk in alle sectoren van het gebied aan, maar het tekort aan de noordzijde van Siberië springt eruit en dat past goed in het beeld van de hoge temperaturen die in die omgeving worden gemeten.
Zeewatertemperaturen
Bij de zeewatertemperaturen valt op hoe warm de noordelijke helft van de Atlantische Oceaan deze herfst is. De corresponderende AMO-index stond in december op 2,03, de in september hoogst gemeten waarde sinds 2010. Toen kwam de AMO-index zelfs op 2,63 uit. De verwachting is dat de AMO-index ook de komende winter (sterk) positief blijft.
Atlantische Oceaan
Er is veel onderzoek dat laat zien dat de zeewatertemperaturen op de noordelijke helft van de Atlantische Oceaan invloed hebben op het weer in Europa. Niet alleen zijn er de logische gevolgen voor de luchttemperaturen bij ons, ook kan de manier waarop de watertemperaturen over de Oceaan zijn verdeeld, veel voorkomende circulatiepatronen versterken, of juist afvlakken. Dat is een betrekkelijk nieuw inzicht. Voor degenen die daar in willen duiken, is hier een interessant onderzoek, dat onlangs is verschenen.
La Niña
Op de Stille Oceaan is in het gebied langs de evenaar tussen Zuid-Amerika aan de ene kant en Indonesië en Australië aan de andere kant nog steeds sprake van een La Niña. De bijbehorende index staat op -0,9 en is daarmee duidelijk lager dan die van vorig jaar rond deze tijd. Ook in 2020 was nu sprake van een La Niña. Het lijkt erop dat La Niña ook de komende winter nog aanhoudt, maar later in de winter wel verzwakt.
PDO-index
Op de noordelijke helft van de Stille Oceaan, het deel tussen Azië en het westen van de VS en Canada, is de verdeling van de zeewatertemperaturen zo dat al lange tijd van een negatieve PDO-index sprake is. De waarde ervan bedroeg in september -2,27 en was daarmee een fractie hoger dan vorig jaar om deze tijd. De verwachting is dat de PDO-index de komende winter negatief blijft. In de vorige winter was de combinatie van La Niña, de negatieve PDO-index en een sterke poolwervel de veroorzaker van het bij ons zeer zachte weer.
Dipool
De dipool op de Indische Oceaan is nog steeds negatief. Kouder dan normaal zeewater houdt zich in de buurt van de Afrikaanse oostkust op, in de buurt van Indonesië is het water juist warmer dan normaal. De verwachting is wel dat deze negatieve fase de komende maanden geleidelijk afloopt en dat de invloed ervan op het weer zal verdwijnen.
NAO-index
De NAO-index, die voor het weer bij ons – zeker in de winter – een duidelijke indicatie geeft voor het circulatietype waarin we ons bevinden, lijkt de komende tijd min of meer neutraal te zijn. De AO-index, die wat meer vertelt over de drukverdeling binnen de poolcirkel, is licht positief. Lagedrukgebieden beheersen daar het weer.
Opbouw naar de winter ligt achter
Al met kunnen we stellen dat de opbouw naar de winter dit jaar achter ligt ten opzichte van andere jaren. Vooral de hoge temperaturen, die op het noordelijk halfrond op nog zoveel plaatsen worden gemeten, zijn daar schuldig aan. Deels stammen die nog van de extreem warme zomer die we bijna overal achter de rug hebben. Een ander deel komt voort uit het feit dat het op aarde tegenwoordig nu eenmaal warmer is dan vroeger, door de klimaatverandering die langzaam maar zeker voortschrijdt.
Winterverwachting
We zullen zien hoe het de komende tijd verdergaat. Ben je benieuwd naar onze eerste gedachten over de komende winter, lees dan hier de voorlopige winterverwachting.
