De enige officiële hittegolf in mei speelde zich 100 jaar geleden af
De enige officiële hittegolf die we in De Bilt ooit in mei hebben gehad, speelde zich precies 100 jaar geleden in 1922 af en duurde van 21 tot en met 25 mei, exact 5 dagen dus. Het was een hogedrukgebied boven Centraal-Europa dat toen de hitte bij ons bracht.Op 21 mei werd het in De Bilt 27 graden, daarna volgen drie tropische dagen met temperaturen van 32,4 graden, gevolgd door 32,1 graden en 32,8 graden, de warmste dag uit de serie. De hittegolf werd compleet gemaakt met op 25 mei een maximum van 27,8 graden. In het zuidoosten en oosten duurde de hittegolf nog een dag langer en Gemert en Sittart scoorden op 24 mei de hoogste temperatuur van deze hitteperiode. Het werd er maar liefst 35,6 graden.
Hittenieuws van toen
De kranten stonden in mei 1922 vol van het hittenieuws. Op Internet is een bloemlezing van weeramateur Bennie Bouwhuis te vinden, die de kranten doorspitte op zoek naar nieuws uit die unieke hitte periode. Het warmtenieuws begint op 22 mei:
22 mei: ‘Vandaag zijn aan ’t Metereologisch Instituut in de Bilt en te Maastricht, hoogere temperaturen waargenomen dan aldaar ooit te voren in Mei waren geconstateerd (33,2 en 33,9 graden). Omstreeks acht uur bezweek een paard, gespannen voor een waschwagen, in de Dorpstraat te Hees door de hevige warmte. Het dier, dat ongeveer den geheelen middag had getrokken, richtte zich nog tweemaal op, doch bleef toen dood liggen.
23 mei: ‘Overal in de stad zoeken de menschen naar verkoeling, de ijswagentjes hebben het druk en de kwast en Ranja hebben veel aftrek. Een koopman op den Goudschensingel vond nog den moed om de marktbezoekers te bespotten. Met luide stem prees hij zijn „Schaatsenband a 3 cent per el” aan. De menschen namen hem niet al te kwalijk! We hebben zóó naar den zomer verlangd — nu is hij er!’
Dikke winterjassen
24 mei: ‘In Nederland heerst een enorme hitte van boven 35 C graden. Vandaag is het nog erger dan gisteren. Ook in Engeland heerst grote hitte. Op 24 mei steeg de temperatuur in de schaduw tot 32 C. Niets wijst erop dat de hittegolf zal verminderen. Het is een record temperatuur voor de meimaand. Dat de tegenstellingen groot kunnen zijn bleek op deze dag, terwijl Engeland zuchtte onder de hitte, was het te Glasgow midden op de dag 0 C en in de ochtend was het gras wit berijpt en droegen de Glasgowers dikke winterjassen. Te Parijs werd dinsdag een recordtemperatuur gemeten van 32,1 C.’
Den Haag, 24 mei: ‘De voetbalbond, en de korfbalbond hebben alle wedstrijden, vanwege de hitte, op Hemelvaartsdag uitgesteld. Amsterdam verkeert in gebrek aan drinkwater. Alle hoogere verdiepingen zitten zonder water. De biervoorraad is in verschillende cafés des avonds uitgeput.’
25 mei: ‘Vandaag was de hitte vijf en dertig graden Celsius. Op verschillende plaatsen vallen dooden tengevolge van de hitte. De toestand van tienduizenden Amsterdammers is onhoudbaar geworden, daar de waterclosets niet functioneeren. Er is geen voldoende water om den dorst te lesschen, om te wasschen, om groenten te reinigen.’
Hoogste meimaand
26 mei: ‘Hitte-record. (KNMI) Bij het voortduren van de hitteperiode werd Woensdag te De Bilt de temperatuur van Maandag nog iets overtroffen. De thermometer steeg tot 33.6 gr. C. Ook uit Groningen is omstreeks deze tijd. 34 gr C gemeld, terwijl Maastricht toen 34.3 gr., Vlissingen zelfs 34.9 gr. bereikte, een hoogere temperatuur, dan in laatstgenoemde plaats zelfs in den zomer is voorgekomen. Maandag was de temperatuur in de Bilt al tot 33,2 C gestegen. Dit was anderhalve graad hoger dan de hoogste meimaand, die 28 mei 1897 werd genoteerd. Op 13 mei 1907 werd het 30,1 C en op 6 mei 1916.’
27 mei: ‘Te Haren (Gron.) is een bejaarde veldarbeider tengevolge van de hitte gestorven. Een jongen is te Ide (Dr.) door de warmte overleden. Er zijn in Nederland 10 tallen mensen door de hitte omgekomen. Toen zondagmiddag de trein Maastricht-Eysden op een kilometer van het station was gekomen, begon de trein vreselijk te hobbelen. Het bleek dat de spoorrails over 50 meter door de hitte geheel verbogen waren. Te Heerlen sprong zondag door de hitte het plaveisel van het trottoir met zulk een kracht uit elkaar, dat de knal tot op grote afstand te horen was en de tegels een eind in het rond werden geslingerd.’
De maand verliep zonnig en droog
De meimaand van 1922 verliep droog. In De Bilt viel iets meer dan 10 millimeter. Verder was het een bijzonder zonnige maand. De zon scheen 288 uur, nog altijd goed voor een 5e plaats in de lijst van zonnigste meimaanden ooit. Daarnaast voerde een zuidelijke wind tijdens de hittegolf erg warme lucht aan, ook in de hogere delen van de atmosfeer. Daar liep de temperatuur op een hoogte van 1500 meter tot rond of iets boven 15 graden op.
De combinatie hiervan met de droge bodem van dat moment en de intens schijnende zon deed de rest. Als de zon op een droge bodem schijnt, verdampt er nauwelijks vocht. Normaalgesproken kost die verdamping energie. Als er geen vocht meer is, wordt de energie die anders aan verdamping zou zijn besteed, ook in warmte omgezet. Met dezelfde inspanning van de zon wordt het zo warmer dan als de bodem wel nat was geweest. De meest extreme hitte komt in Nederland bijna altijd ten tijde van droogte voor.
Regionaal in het zuidoosten en oosten kwam het ook in 1903, 1947, 1976 en 1998 tot een hittegolf in mei.
