April 2022 is relatief koud, maar april 1917 was écht koud

We rond de 30e plaats op de lijst van warmste aprilmaanden kunnen uitkomen en op een circa 90ste plek op de lijst met koudste aprilmaanden. Ofwel: ook al is de aprilmaand aan het einde straks mogelijk kouder dan normaal, als je naar de ranglijst kijkt, stelt het weinig voor. Het laat vooral zien hoeveel warmer april de laatste tientallen jaren is geworden. Want volgens vrijwel alle eerdere aprilnormalen, die we de afgelopen 120 jaar hebben gehad, zou de huidige aprilmaand gewoon een zachte maand zijn geweest.

Serie vorstdagen

Hoe anders was dat in april 1917, de koudste aprilmaand sinds het begin van de metingen. In De Bilt kwam de gemiddelde temperatuur toen niet boven 4,6 graden uit, ruim 5 graden lager dan het gemiddelde zoals dat tegenwoordig van kracht is. Het kwam tot 14 vorstdagen, waarvan meteen aan het begin van de maand een serie van 7 op rij. De laagste temperatuur werd in de vroege ochtend van de 11e met -5,5 graden bereikt en slechts op 11 van de 30 dagen wist de maximumtemperatuur boven 10 graden uit te komen.

Nog gekker was het in Eelde, in het noorden van Drenthe. Daar kwam het gemiddelde met 3,6 graden nog een graad lager uit dan in De Bilt. De gemiddelde minimumtemperatuur lag er met -0,8 graden over de maand als geheel zelfs beneden het vriespunt. In Eelde werd begonnen met een serie van 18 (!) vorstdagen. Ook hier was de vroege ochtend van de 11e het koudst met een minimumtemperatuur van -6,9 graden. Een dag eerder, op de 10e, lag de gemiddelde dagtemperatuur zelfs onder nul, met -0,1 graden een unicum voor april. In de nacht vroor het 5,2 graden, overdag werd het plus 5,1 graden. Uiteindelijk scoorde april 20 vorstdagen en kwam het kwik slechts 3 dagen boven 10 graden uit.

Eerste Wereldoorlog

Het koude weer van toen speelde zich tegen de achtergrond van de Eerste Wereldoorlog af, die in een stroomversnelling raakte doordat ook Amerika Duitsland de oorlog verklaarde. Nederland was neutraal en bleef buiten de oorlog, maar de gebeurtenissen in Frankrijk, waar zeer bloedige veldslagen werden geleverd, straalden wel degelijk op het leven bij ons af. Wat dat betreft lijkt het nu wel een beetje op toen, met de oorlog in Oekraïne in volle gang en de repercussies daarvan op het leven in de rest van de wereld. Tegelijkertijd was Lenin in april 1917 onderweg naar Rusland, waar zich een revolutie zou afspelen.

De kou in april kwam vrijwel volledig op het conto van een hogedrukgebied, dat bijna de volledige maand in de buurt van IJsland en Groenland lag. Aan de oostflank ervan stroomde met noordelijke winden koude lucht naar het zuiden. In die koude lucht vormde zich boven de Noordzee een lagedrukgebied dat vaak in de buurt van Nederland terug te vinden was. Af en toe werd het voor een uitloper van het hogedrukgebied ingeruild. Behalve koud, was het weer bij ons hierdoor ook wisselvallig. Er vielen regelmatig buien en niet zelden hadden die een winterse lading. Op 10 dagen sneeuwde het. Tijdens opklaringen kwam het in de nachten makkelijk tot vorst, zoals we zagen en overdag bleven de maxima zeer bescheiden.

In moderne tijd was april 2021 de koudste

Na april 1917 staat april 1929 op de tweede plaats in de lijst van koudste aprilmaanden ooit. De Bilt noteerde toen een gemiddelde temperatuur van 5,4 graden, Eelde kwam niet verder dan gemiddeld 4,3 graden. April 1956 completeert het rijtje van koudste aprilmaanden ooit. Toen kwam De Bilt tot een gemiddelde temperatuur van 5,6 graden en kon Eelde een gemiddelde van 4,9 graden in de boeken wegschrijven. In de moderne tijd was april 2021 (vorig jaar dus!) de koudste met in De Bilt een gemiddelde temperatuur van 6,7 graden (goed voor een 15e plaats) en in Eelde 5,8 graden (goed voor een 14e plek).