Zon blijft toch nog slaperig

Dat was dan het zonnevlekkenminimum, zo was de gedachte. Zonnevlekkencyclus nummer 25 moest nu volle kracht vooruit kunnen. In het nieuwe jaar is de klad er echter weer ingekomen. Er verschenen nog wel nieuwe vlekken aan het oppervlak van de zon, maar het waren er minder en inmiddels is het ook alweer twee weken stil.

Het is dat nu net een nieuwe vlek lijkt te verschijnen, anders zou je denken dat er iets bijzonders aan de hand was. Het percentage van dagen zonder vlekken is in elk geval weer opgelopen en staat dit jaar tot nu toe op ongeveer 63 procent.

Wat zijn zonnevlekken?

Zonnevlekken zijn tijdelijk aanwezige donkere plekken aan het oppervlak van de zon, magnetisch zeer sterk actieve gebieden eigenlijk, die ten opzichte van hun omgeving minder heet zijn. Er zijn vlekken die enkele honderden kilometers in doorsnee zijn, maar ook vlekken die tienduizenden kilometers bemeten Op en rond zo’n zonnevlek kunnen zich uitbarstingen van geladen deeltjes voordoen die vervolgens de ruimte in gaan en na enige tijd ook in de aardatmosfeer terecht kunnen komen.

De zon kent perioden met veel en weinig zonnevlekken, die elkaar afwisselen, de zogeheten zonnevlekkencycli. Gedurende de perioden met de meeste zonnevlekken spreken we van een zonnevlekkenmaximum en de perioden met geen of nauwelijks zonnevlekken staan bekend als zonnevlekkenminima. Een zo’n minimum is nu aan het eindigen.

Kans op uitbarstingen neemt toe

Nu er aan het oppervlak van de zon weer wat vaker zonnevlekken zichtbaar zijn, neemt de kans op uitbarstingen toe. De geladen deeltjes die vrijkomen, kunnen, als ze de aardatmosfeer bereiken, op ons deel van de aarde tot noorderlicht leiden. Dat is de afgelopen tijd al meerdere malen gebeurd en een tijdje geleden was zelfs in het noorden van Nederland voor het eerst in heel lange tijd ook weer iets van noorderlicht te zien.

Nu is er over deze nieuwe zonnevlekkencyclus ook in het verleden al veel gediscussieerd. Een tijdje leek het erop dat we voor een veel langere periode in een zonnevlekkenminimum terecht zouden komen, maar die angst bleek onterecht. Inmiddels is de nieuwe cyclus wel degelijk van start gegaan, al gaat het nu dus nog wel een beetje hobbelig.

Wat er kan gebeuren als er een echt actieve vlek aan het oppervlak van de zon actief is, lees je hier, toen de wereld in 1921 door een zonnestorm getroffen werd en iedereen zich angstig afvroeg wat er allemaal aan de hand was.

Ook voor het weer interessant

Ook voor het weer kan het einde van een zonnevlekkenminimum interessant zijn. Wie een vlot onderzoekje doet naar de samenhang tussen de zonnevlekkencyclus en de momenten waarop de Elfstedentochten in Nederland zijn gehouden, zal al snel tot de conclusie komen dat de meeste van die Elfstedentochten tijdens of net na een zonnevlekkenminimum plaats hadden. In de eerste twee a drie jaar na een zonnevlekkenminimum lijkt het erop dat de atmosfeer op het Noordelijk Halfrond wat gemakkelijker geblokkeerd raakt dan in andere jaren, ook recente onderzoek hebben dat verband weer aangetoond. Dat levert op het Noordelijk Halfrond een grotere kans op kouder winterweer op, al is het geen wet van Meden en Perzen. Er zijn ook genoeg situaties waarin andere factoren bovenliggend zijn en de geblokkeerde patronen er niet of niet op de juiste manier komen.

Ook deze en komende winters bevinden zich in zo’n periode na een zonnevlekkenminimum. We zullen later weten of de staat van de zon ook tijdens deze winters een rol heeft gespeeld.