Foto gemaakt door Hans Janssen - Landgraaf - In Landgraaf sneeuwde het vanmorgen.
Foto gemaakt door Hans JanssenLandgraafIn Landgraaf sneeuwde het vanmorgen.
Nu

Winter: kansen op vorstinval later volgende week stijgen

De plotselinge opwarming van de stratosfeer boven het Poolgebied, die zich de afgelopen dagen heeft afgespeeld, begint ook op de weerkaarten gevolgen te krijgen. Moest het volgende week volgens de meeste berekeningen van de laatste dagen bij ons juist zachter en wisselvalliger worden, inmiddels lijken de weerkaarten meer en meer op de schop te gaan en komt echt koude lucht steeds dichterbij Nederland. De laatste berekening van het Europese weermodel laat de vorst onze omgeving vanaf donderdagavond vanuit het noordoosten zelfs echt bereiken.

Kan de vlag daarmee uit voor de vele winterliefhebbers die ons land rijk is? Nee, zeker niet want op de achtergrond spelen nog veel onzekerheden mee. Het zijn de trends in de manier waarop de weerkaarten op dit moment op de schop lijken te gaan, die hoopvol stemmen.

We hebben er al vaker over geschreven: de plotselinge opwarming van de stratosfeer die zich de afgelopen dagen boven het noordpoolgebied heeft voorgedaan. Je kunt de atmosfeer boven onze hoofden eigenlijk als een soort flatgebouw met meerdere verdiepingen zien. Zo hebben we het niveau waarop wij met z’n allen leven; het niveau van het weer van alledag. De aanjager van dat weer is de straalstroom en die bevindt zich op een hoogte van globaal 10 kilometer. Daar weer boven ligt de stratosfeer, waar je op een hoogte van 20 tot 25 kilometer de zogenoemde Poolwervel aantreft, een band met hoge windsnelheden die het noordpoolgebied meestal omcirkelt.

De westenwind moet verslappen

Omdat op het Noordelijk Halfrond de koude lucht in het Poolgebied (bijna) altijd middenin zit, waait de wind op al die verschillende niveaus in ons flatgebouw (de atmosfeer) meestal uit westelijke richtingen. Iedereen weet dat als de wind bij ons in de winter steeds uit het westen of zuidwesten komt, we in Nederland naar winterweer wel kunnen fluiten. Denk aan de winter van het afgelopen jaar. Pas als de westelijke wind verslapt, kan het ook bij ons interessant worden.

Daarbij komt nu de plotselinge opwarming van de stratosfeer, in vakjargon ook wel SSW (Sudden Stratospheric Warming) genoemd, om de hoek kijken. Na een lange voorgeschiedenis is de lucht in de stratosfeer boven de Noordpool de afgelopen dagen in een snelle daling terechtgekomen. Dalende lucht warmt op (in tegenstelling tot stijgende lucht die afkoelt). De temperatuur in de bovenste etage van onze atmosfeerflat is er daardoor in korte tijd met vele tientallen graden gestegen.

De situatie boven de Noordpool is hiermee op zijn kop gezet, want nu bevindt zich juist relatief warme lucht in het midden. Ook de Poolwervel heeft gereageerd. Hij waait niet meer vanuit het westen, maar heeft een oostelijke richting gekregen en dat lijkt nog minimaal 10 dagen zo te blijven. Daarmee wordt de straalstroom eronder nu afgeremd. We zien dat op de weerkaarten terug. Hij is lang niet meer zo sterk als in de vorige winter, en er trekken makkelijk grote bochten in.

Er ontstaat een hogedrukgebied

Verder hinten de weerkaarten nu al enkele dagen op de vorming van een hogedrukgebied boven de Noordpool, als een reactie op de dalende lucht daar. Zo’n hogedrukgebied is van belang. Aan de grond waaien de winden er vanuit het oosten omheen. Koude lucht kan met een hogedrukgebied boven de pool makkelijker naar het zuiden wegstromen dan met een lagedrukgebied, waar de wind vanuit het westen omheen draait. De kans op uitbraken van kou neemt nu dus toe.

Daarbij is het overigens nog wel zo dat alles op de goede plaats terecht moet komen. Zo schreven we gisteren al over hoe het in Siberië, China en de Korea’s erg koud is geworden door een uitbraak van koude poollucht in die omgeving. In Nederland hebben we daar verder niks aan. Bij ons werkt het pas als Scandinavië vol met koude lucht loopt en de wind hier vervolgens ook vanuit die hoek gaat waaien. Het leuke is nu dat beide zaken volgende week zomaar eens zouden kunnen gaan gebeuren.

Scandinavië loopt vol met koude lucht

Dit weekend is het al vrij koud, met lichte vorst in de nachten en overdag temperaturen enkele graden boven nul. Alleen aan zee is het wat warmer. We zien een hogedrukgebied op de Oceaan (een uitloper ervan trekt over ons land naar het zuiden) en bij Groenland begint ook wat te ontstaan. Aan de oostflank van het hogedrukgebied bij Groenland drukt een noordelijke wind koude lucht vanuit het Poolgebied naar het zuiden, Scandinavië in. Er komt ook een lagedrukgebied mee dat in de eerste helft van volgende week via Noorwegen naar Polen trekt.

Bij ons dringt maandag eerst zachtere lucht binnen die om het hogedrukgebied op de Oceaan via de Britse eilanden onze kant op komt. Omdat die zachte lucht tegen de veel koudere boven Scandinavië op botst, ontstaat een regenzone die maandagavond en in de nacht naar dinsdag over Nederland naar het zuiden trekt. Vooral in de bovenlucht stroomt de koudere lucht dan al binnen. Aan de grond merken we er eerst nog niet veel van omdat de wind dan nog noordwestelijk is.

Vervolgens ontstaat, en dat zit eigenlijk al dagenlang in de weerkaarten, een felle strijd tussen de zachte lucht vanuit het zuidwesten (opgejut door een lagedrukgebied op de Oceaan) en de koudere bij ons en vooral die in het noordoosten. De exacte positie van de overgangszone wordt steeds weer anders ingetekend, maar ligt meestal wel vlakbij of zelfs boven Nederland. Omdat het front daarbij mogelijk enige tijd stagneert, kan veel regen (of ook sneeuw) vallen in de gebieden die er direct mee te maken hebben. Wat dat betreft, is het goed de verwachtingen te blijven volgen.

Uiteindelijk bereikt de vorst ook Nederland

Het interessante van de nieuwste berekening van het Europese weercentrum is dat er tegelijkertijd boven de Noordzee een hogedrukgebied ontstaat, dat de wind bij ons vanaf donderdag even in de noordoosthoek brengt. En dan kan de echt koude lucht ons land bereiken en valt de vorst in, in elk geval voor een paar dagen. Dat zou dan voor het eerst sinds februari 2018 zijn. Zoals gezegd, kan de vlag nog niet uit, want de onzekerheden op de achtergrond blijven behoorlijk groot.

Wat de nieuwste berekening wel interessant maakt, is dat je de ontwikkelingen in de weerkaarten ziet komen die je op basis van de gebeurtenissen van de afgelopen dagen boven het Poolgebied zou verwachten. En omdat dit nu zo gebeurt, krijgt de burger toch weer een beetje moed.

Reinout van den BornChef Redactie