Vulkaan La Palma eindelijk bedaard

Het werd afgelopen maandag een recordlange uitbarsting, van de groep actieve vulkanen van de Cumbre Vieja (‘oude top’). De Cumbre Vieja telt ongeveer 120 grote en kleine vulkanen, die allemaal relatief dicht bij elkaar liggen, waarvan de Deseada de hoogste is met 1945 meter. De veel minder hoge Teneguia (427m) was tot voor kort de laatste die uitbarstte, in 1971.

Eerst aardbevingen

De uitbarsting begon op zondag 19 september, maar de voortekenen waren er al eerder. Sinds 11 september werden al meer dan 22.000 - voornamelijk lichte - aardbevingen waargenomen rond de vulkaan. Ook kwam de bodem van de vulkaan op de plek waar de druk van onderen toenam circa 6 centimeter omhoog. Het kerngebied van de aardbevingen verplaatste zich geleidelijk verder naar het noordwesten en de bevingen begonnen zich steeds hoger in de aardkorst af te spelen. Toen had het er al alle schijn van dat magma de kern van de vulkaan aan het binnendringen was.

Boem

En in de middag van zondag de 19e kwam het tot een eruptie. Er was een grote aswolk zichtbaar van bijna 2,5 kilometer hoog, waarna rook, as en lava zich over het zuiden van het eiland verspreidden. De uitbarsting resulteerde in 5 scheuren in de vulkaan en vanuit de krater kwam het op ten minste 2 plekken rondom de vulkaan tot lavastromen. Rond middernacht was er onder een volle maan een enorme lavafontein te zien, waarbij de lava volgens ooggetuigen een paar honderd meter de lucht in schoot.

In het begin waren het ‘slechts’ enkele huizen die door de lava werden verwoest. Een paar vluchten moesten geannuleerd worden. De lava kroop langzaam over het eiland, aanvankelijk door een gebied waar weinig mensen woonden of kwamen. Bewoners en toeristen konden prima in veiligheid gebracht worden. Bovendien leek de lava enigszins tot stilstand te komen, waarmee het ergste gevaar even geweken zou zijn.

Meer uitbarstingen, meer problemen

Niets bleek minder waar. Al snel ontstonden nieuwe scheuren in de vulkanen en volgde meer uitbarstingen. De lavastromen kwamen weer in beweging. Een nieuw gevaar doemde op: als de lava de zee zou bereiken, zou dat grote explosies en gaswolken kunnen veroorzaken. Bewoners aan de oostkust moesten binnen blijven met gesloten ramen en deuren, toeristen werden geëvacueerd.

Lavabommen

De weken, maanden daarna bleef de Cumbre Vieja bijna aan één stuk door uitbarsten. Onder de ogen van de bewoners werden grote delen van het eiland – in slow motion – verwoest. Met een soms oorverdovend kabaal werden lava, stenen en as met grote kracht de krater uit geslingerd. Vorige week nog was er sprake van ‘lavabommen’ die uit de vulkaan gespuugd werden. Grote, trage lavarivieren eisten steeds grotere stukken van het eiland op.

Woestijn

De beelden vanaf La Palma waren soms bijna buitenaards. Grote delen van het eiland raakten bedolven onder as en veranderden in een uitgestorven woestijnlandschap. Ook de vele lavastromen, die tot stilstand zijn gekomen, laten onmiskenbaar de omvang van de ramp zien, zoals in deze video:

Video Sky News

Metamorfose

Voor de getroffenen is het leed immens. Veel van de schade is onomkeerbaar. Mensen zijn niet alleen hun huizen kwijt, maar zullen nooit meer naar de plek waar ze ooit woonden terug kunnen keren doordat daar nu lava ligt. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor de eigenaren van verwoeste (bananen)plantages. Ook die kunnen op die plaats niet meer terugkeren. Kilometers van het wegennetwerk zijn verdwenen. Ook is er nieuw land ontstaan; de lava heeft een complete landtong in de zee gevormd. Zo heeft het eiland een metamorfose ondergaan. En de schade die de Cumbre Vieja heeft aangericht, wordt op het moment geschat op 900 miljoen.

Nu lijkt het er dus op dat er een eind komt aan de destructie. Sinds maandagavond is er weinig seismische activiteit meer waargenomen. Ook zijn er geen lavastromen meer en spuwt de vulkaan alleen nog "sporadisch" rook uit, volgens het Nationaal Geografisch Instituut op de Canarische eilanden. Wetenschappers rekenen er eigenlijk niet op, maar het is mogelijk dat de activiteit weer toeneemt: pas als deze situatie tien dagen aanhoudt, is de uitbarsting officieel voorbij.