Update winterverwachting 2022: nog steeds koud en vrij droog
De zon staat aanstaande dinsdag om 16.59 uur boven de Steenbokskeerkring, op zijn punt het verst ten zuiden van de evenaar dus. Bij ons hebben we dan de kortste dag en begint de astronomische winter. En, als we de verwachtingen voor de winter van dit moment mogen geloven, wordt het een koudere dan normale en vrij droge winter. Die eigenlijk meteen begint en ook later in de winter, tot ver in februari aan toe, steeds weer tot (langere) fasen met winterweer aanleiding moet geven. Met af en toe schaatsplezier en misschien ook wel een paar keer sneeuw.Dat winterweer lijkt er dus meteen te zijn. Zondagavond al komt de voorste begrenzing van veel koudere lucht het noordoosten van het land binnen en in de nacht naar maandag maakt die kou gestage vorderingen naar het zuidwesten. In het noordoosten kan de temperatuur dan al tot iets beneden het vriespunt dalen, in de rest van het land blijft het nog boven nul. Verder komen er eindelijk opklaringen, die in de loop van maandagochtend ook het zuiden bereiken.
Daarna is het winterweer. In de nachten naar dinsdag, woensdag en donderdag kan het licht, en op plaatsen waar het mooi opklaart, ook matig vriezen. Overdag komen de temperaturen nauwelijks boven nul. Wel liggen mist, laaghangende bewolking en nevel op de loer omdat we opnieuw in een situatie met maar heel weinig wind terechtkomen.
Toch een Witte Kerst?
Vanaf donderdag wordt het spannend. Zachte lucht probeert Nederland vanuit het zuiden te veroveren. Volgens de nieuwste berekeningen is de kans dat dit lukt kleiner geworden. In het zuiden lukt het waarschijnlijk wel, in het midden is de kans dat de kou het volhoudt nu ongeveer 60 procent en in het noorden zelfs rond 70 procent. De kans op een Witte Kerst is er ook nog steeds: de laatste hoofdberekening van het Europese model laat het zelfs echt zover komen.
Na Kerst is de kans op een voortzetting van het koude winterweer tot rond de jaarwisseling ook 60 procent. Brenger van het koude weer is een hogedrukgebied in de omgeving van IJsland en Groenland. Volgens de verwachting van het Europese model voor de ultralange termijn blijft dit hogedrukgebied ook de gehele januarimaand de bepalende factor voor het weer in de noordelijke heft van Europa. De potentie voor echt winterweer blijft dan hoog.
Trend naar koud winterweer opvallend
De trend naar koud winterweer in de komende weken is opvallend omdat de poolwervel, die de laatste jaren tijdens de winters zo bepalend voor het weer bij ons was, op dit moment zo sterk is. Die straalstroom, hoog in de stratosfeer om het poolgebied heen, ligt langs de randen van de extreem koude lucht die zich op een hoogte van boven 20 kilometer boven het poolgebied bevindt. Op die hoogte kan de temperatuur tot meer dan 80 graden onder nul dalen.
Normaal koppelt zo’n sterke poolwervel mee met onze ‘normale’ straalstroom eronder en geeft die nog een extra zwieper. De straalstroom is dan sterk en voert bij ons de ene na de andere depressie aan die storingen met regen en wind en vooral veel zachte lucht met zich meebrengen. De winter verloopt bij ons in die gevallen zacht en uitzicht op winterweer is er nauwelijks.
Andere factoren beïnvloeden het winterweer
Dit jaar is het anders. Ondanks de sterke poolwervel, is er geen westcirculatie. Andere factoren die het weer beïnvloeden, werken op zo’n manier met elkaar samen dat zich boven het noordelijk halfrond, ook al is de poolwervel sterk, toch hogedrukgebieden ophouden die een erg noordelijke positie innemen. Ze duwen de straalstroom naar het zuiden en zijn er de oorzaak van dat koude lucht toch vanuit het poolgebied kan uitbreken en naar het zuiden kan stromen. Daarbij is het poolgebied dit jaar een stuk kouder dan in voorgaande jaren. Dat helpt de winter.
Het raamwerk waarbinnen de winter zich ontwikkelt, wordt gevormd door La Niña, een koude zeestroom langs de evenaar op de Grote Oceaan tussen Zuid-Amerika en Indonesië, de QBO-oost (een straalstroom in de stratosfeer boven de evenaar die in rum twee jaar tijd een westelijke en een oostelijke fase heeft), de negatieve PDO (de temperatuurverdeling in de Grote Oceaan ten westen van de VS) en het warme zeewater in ons deel van de Atlantische Oceaan.
Madden-Julian Oscillation
De factor die het evenwicht in het voordeel van de winter laat uitvallen, is de MJO (Madden-Julian Oscillation), die op de Grote Oceaan ten oosten van Indonesië in zijn fasen 6, 7 en 8 zit. De MJO is een periodieke versterking in de buiigheid rond de evenaar die in 30 tot 60 dagen tijd rond de wereld trekt. De zwaardere buien kunnen de straalstroom in een golfbeweging brengen. Die golven, die zich via de VS naar het oosten verplaatsen, zijn nu zo op Europa gericht dat ze bij ons het hogedrukgebied in het hoge noorden op de rails zetten. Zolang de fasen 6, 7 en 8 aanhouden, kan de periode met winterweer bij ons verlengd worden. En dat zou een hele tijd kunnen zijn.
Daarmee zijn we er voor wat de komende winter betreft nog niet. De fasen 6, 7 en 8 in de MJO zijn eindig en zullen in de loop van de decembermaand waarschijnlijk eindigen. Het effect ervan op het weer bij ons, kan dan nog enkele weken na-ijlen, maar verdwijnt daarna eveneens.
Poolwervel voor tweede helft winter van belang
Voor de tweede helft van de winter is dan ook het gedrag van de poolwervel van belang. Voorlopig lijkt de poolwervel nog beresterk te blijven, sterker dan normaal. Wel worden de komende weken de eerste tikjes uitgedeeld. In winters waarin de combinatie van een La Niña en een QBO-oost bepalend is, komt het boven het poolgebied in de winter vaak tot een plotselinge opwarming van de stratosfeer (een SSW) die vervolgens de poolwervel flink kan verstoren.
Komt zo’n SSW er inderdaad in de loop van januari, dan lijkt een koude tweede helft van de winter waarschijnlijk, met vooral in februari vaak rustig winterweer onder invloed van hogedrukgebieden. Komt zo’n plotselinge opwarming van de stratosfeer boven de noordpool er niet, dan is de verwachting voor de tweede helft van januari en februari een stuk onzekerder.
Komende weken meteen interessant
Om die reden is het meteen interessant om de ontwikkelingen van de komende weken te volgen. Als de kou doorzet, met zeker nu die sterke poolwervel er nog bij, dan nemen de kansen op koud winterweer gedurende de tweede winterhelft ook toe, zelfs als de poolwervel sterk blijft. De huidige constellatie heeft dan laten zien dat het ook zonder verzwakte poolwervel koud weer kan brengen. Voor koud winterweer bij ons is dan ook niet altijd een verzwakte poolwervel nodig.
Zet het koude weer de komende tijd inderdaad door en houdt het de rest van de winter in grote lijnen aan, dan mogen we ook op een vrij droge winter rekenen. Over de hoeveelheid zon is nu minder te zeggen. Er zijn heel wat koude winters bekend waarin de zon het behoorlijk moeilijk had.
