Thundersnow, kou en gladheid: is het weer veranderd?

Vooral in het oosten keken velen vanochtend hun ogen uit toen het landschap weer witgekleurd was door sneeuw. Regionaal was tussen 1 en 3 centimeter gevallen, in Overijssel en Drenthe lag lokaal nog meer. Daar kon soms bij een laagje van 4 of 5 centimeter sneeuw een sneeuwpop worden gemaakt. Maar ook het westen en noorden zaten niet zonder. Vrijwel overal waar een zwaardere winterse buien over kwam, was het even wit en op de wegen glad. In de vroege ochtend, bij het op gang komen van het verkeer, waren er diverse ongevallen. Er stonden weer eens veel files.

Een bijzonder fenomeen gisteren en ook de afgelopen nacht was de combinatie van (zware) sneeuwval, veel wind en onweer. In Amerika wordt dit ‘thundersnow’ genoemd. Weerliefhebbers, die op dit soort omstandigheden af vliegen, en daarvan heb je er in de VS veel, gaan volledig uit hun plaat als ze dit meemaken. Zoek maar eens op Internet naar filmpjes op het trefwoord ‘thundersnow’ en je komt in een heel andere wereld terecht. In Nederland is dit fenomeen nog veel zeldzamer en al helemaal in april. Het geeft maar aan hoe bijzonder het weer van nu is.

Arctische lucht

Arctische lucht, helemaal afkomstig van het zeeijs van de Noordpool en aangevoerd door een sterke noordwestelijke wind, staat aan de basis van dit alles. Via een lange glijbaan komt de kou via de Noordzee op ons af en pikt onderweg veel vocht op, uitmondend in het ontstaan van een onafzienbare stroom aan winterse buien die ook over ons land trekt.

De vele wind op de Noordzee over zo’n langgerekt gebied is er de oorzaak van dat zich daar enorme golven opbouwen, die ook onze kust bereiken en soms 5 of 6 meter hoog zijn. Verder hebben de kust en de Waddeneilanden met verhoogde waterstanden te maken van soms een meter bovenop het normale getij. Op Texel en Terschelling liepen in sommige havens dan ook de kades onder water. De combinatie met het onstuimige weer maakte dat dit er bijzonder uitzag.

April tegenwoordig begin van de zomer

Het bijzondere van de situatie van nu is ook dat hij in april zo lang niet is voorgekomen. In eerdere verhalen op deze site hebben we al laten zien dat sneeuw in de vorige eeuw in april heel gewoon was en feitelijk jaarlijks voorkwam. Na de eeuwwisseling is daar de klad in gekomen. Tot nu toe heeft het sinds het jaar 2000 nog maar een paar keer gesneeuwd in de aprilmaand. De laatste keer dat dit op grotere schaal gebeurde was op 26 april 2016. Veel vaker was april de afgelopen jaren een warme en zonnige maand, vaak juist met een groot gebrek aan neerslag. April is hierdoor de maand geworden die in Nederland de afgelopen 20 jaar het meest is opgewarmd. Het weer van nu valt uit de toon, zeker als je bedenkt dat we april al bijna als de start van de zomer zijn gaan zien.

Is er nu iets veranderd in het weer dat maakt dat het ineens wel weer kan? Waarschijnlijk niet. Het lijkt erop dat zowel het toeval als de klimaatverandering een rol spelen. Het toeval wil dat we uit een vrij koude februarimaand kwamen, die op diverse plaatsen op het noordelijk halfrond (onder meer in onze eigen omgeving) met een paar flinke uitbraken van kou gepaard ging. De wereldtemperatuur kwam daardoor iets lager uit dan we de laatste jaren gewend waren en in het poolgebied bleef nog redelijk wat kou achter, ook gedurende de maartmaand. Daar waar we tegenwoordig normaalgesproken in het hoge noorden bijna altijd temperaturen ver boven normaal zien, waren ze nu gemiddeld gesproken eerder normaal voor de tijd van het jaar.

Straalstroom vertoont steeds meer bochten

Het tweede punt is dan van klimaatverandering. Vooral in het voorjaar lijkt het opwarmende klimaat invloed te hebben op de straalstroom. Die gaat steeds meer bochten vertonen. Zonder nu heel technisch te worden, betekent dit dat de kans op zuidelijke winden, die uit gebieden heel ver zuidelijk komen, en noordelijke winden, die uit gebieden heel ver noordelijk komen, groter worden. Zowel in de winter als dit voorjaar hebben we hiervan in Nederland prachtige voorbeelden meegemaakt. Zo zat er tussen de -16,2 graden tijdens de vorstperiode in februari en de bijna 20 graden boven nul tijdens de lenteperiode daarna aan het einde van februari een periode van nog geen twee weken. En het koude weer van nu volgt nog geen week nadat het in Limburg 26 graden werd. De warmte werd gebracht door een zuidelijke wind die helemaal uit de Sahara afkomstig was, terwijl de kou veroorzaakt werd door arctische lucht, helemaal afkomstig vanaf het zeeijs van de Noordpool.

In beide gevallen zagen we voorbeelden van noordelijke en zuidelijke winden die extreem uitpakten. Dat past in het beeld van het veranderende klimaat zoals we dat al zo lang kennen. En in het beeld van een klimaat waarin extremen naar twee kanten dus vaker lijken voor te komen. In zekere zin maskeren die extremen dat het normale weer, zoals we dat vroeger kenden en zoals we dat in onze verhalen van de laatste tijd ook beschreven, wel aan het verdwijnen is.

Toch maar goed kijken

Wat dat betreft, is het niet verkeerd om op die momenten dat het weer naar de koude kant uitslaat en toch nog weer even doet denken aan dat wat vroeger normaal was, toch nog even goed te kijken om dat wat er gebeurt goed in je op te nemen. Want het zal toch steeds minder vaak gebeuren.